روند صنعتي شدن جوامع بشري ورشد روزافزون و سريع تكنولوژيهاي مختلف در جهان وابداع وارائه روشهاي جديد در صنايع ووقوع اختراعات واكتشافات علمي وفني باعث گرديد انسان امروزي در معرض تهديد وفشار آن چيزهايي قرار بگيرد كه خود به دست خود ساخته وايجاد كرده است. در اين شرايط نياز صيانت از سلامتي نيروي كار و ساير دارائيهاي با ارزش او در مقابل خطرات محيط بيش از پيش احساس مي شود.
تجربه نشان داده است كه ايجاد يك فرهنگ قوي ايمني شغلي و بهداشتي براي كليه سطوح كاري در جامعه مانند كارگران، كارفرمايان و همچنين دولت ها به يك اندازه مفيد و ضروري مي باشد. اعمال روش هاي پيش گيري در زمينه بهداشت شغلي و ايمني تاثير بسزائي در جلوگيري از بروز حوادث شغلي و بيماري هاي نا شي از كار را به ثبوت رسانده است.
يكي از روشهاي قطعي در كاهش خوادث شغلي در ميان كارگران ارتقاء فرهنگ ايمني مي باشد. فرهنگ ايمني شامل اعمال كليه ارزش هاي لازم در زمينه بهداشت شغلي وايمني، نگرش هاي مؤثر ومفيد در اين زمينه، به كارگيري قوانين، سيستم ها و روش هاي مديريت و مشاركت در جهت ايجاد محيط كاري سا لم و ايمن مي باشد.
از تعاريف ديگر فرهنگ ايمني مي توان به موارد زير اشاره كرد:
- فرهنگ ايمني،وضعيت هاي ايمن مردم و همچنين بر قراري مديريت ايمني خوب به وسيله سازمان ها مي باشد.
- فرهنگ ايمني خوب ،تقدم بخشيدن به ايمني مي باشد.
- فرهنگ ايمني، ارزيابي هميشگي از ايمني ماشين الات و نظم بخشيدن به آنها در سطحي است كه بتواند مورد توجه قرار گيرد.
فرهنگ ايمني ، زير مجمو عه اي از سيستم فرهنگ صنعتي است كه نقش ويژه آن در حفظ و صيانت نيروي كار مورد نياز بخش صنعت نمود مي يابد.
اصول و مباني تكوين فرهنگ ايمني را مي توان در تشكيل و نمود چهار عامل مرتبط با هم تصور و آن ها را در شكل يك هرم هندسي (با قاعده مثلثي ) تجسم كرد.
سطح قاعده اين هرم ،آموزش و سطوح جانبي آن عبارت خواهد بود از:
ـ ايجاد زمينه هاي فيزيكي و رواني ايمني
ـ حمايت و نظارت قانوني
- تبليغ و ترغيب
تشريح و توضيح مختصر مباني مذكور
سطح ديگر هرم مورد بحث، ايجاد زمينه هاي فيزيكي و رواني ايمني است.
در هر شركتي صرف نظر از اعتقادات افراد، لازم است كه فرهنگ صحيحي حاكم گردد. در گزارش كنفدراسيون صنايع انگليس در سال 1990 تحت عنوان ؛گسترش يك فرهنگ ايمني ؛ ويژگي هاي ضروري زير مشخص شده اند:
- رهبري و تعهد مديريت ارشد بايد به درستي نمايان گردد.
- بايد پذيرفت كه در برنامه راهبردي، نياز به تلاش مستمر و علاقه كافي افراد مي باشد.
- يك خط مشي مناسب، خوش بينانه و با انتظارات زياد ارائه گردد.
- استانداردهاي مناسب و آئين نامه هاي كار تدوين شوند.
- بايد همچون ديگر اهداف شركت ، به بهداشت و ايمني نيز اهميت مشابهي داده شود .
- ارتباط سالم و باز در سرتاسر سازمان برقرار گردد.
- اهداف واقع بينانه بايد در نظر گرفته شوند.
- عملكردها بايد بر اساس اهداف مورد نظر سنجيده شوند.
- رويدادها و شبه حوادث بايستي بررسي شوند .
- رفتار هاي مختلف افراد براساس استانداردهاي قابل قبول ارزيابي شوند.
- رفتار ايمن به عنوان يك شرط براي استخدام افراد در نظر گرفته شود.
- نواقص شناسايي شده، بايد سريعا بر طرف شوند.
- به مديريت اطلاعات جديد و كافي داده شود تا عملكرد افراد مورد ارزيابي دقيق قرار گيرد.
- اصلاح رفتارهاي غير ايمن.
با توجه به فراگير نبودن و ريشه نداشتن پديده صنعت در جامعه ما و ورود بي برنامه و بدونه پشتوانه آن، رشد صنعتي نتوانسته است در جريان خود منجر به شكو فايي يك فرهنگ كار آمد صنعتي قابل تنظيم و تعديل روابط انسان ها با صنعت و زندگي صنعتي در شرايط توسعه صنعتي شود . بنابراين فرهنگ ايمني كه از ملزومات فرهنگ صنعتي است در كشور ما تكوين واقعي و نمود عيني نيافته است. هدف كلي از اجراي مطالعه حاضر ارزيابي فرهنگ ايمني در يك واحد توليدي بود.
روش كار:
جامعه مورد نظر جهت انجام پژوهش در خصوص ارزيابي فرهنگ ايمني يك واحد توليدي بود. سعي بر آن بود واحد انتخابي علاوه بر طيف پرسنلي وسيع تا حدودي از نظر ايمني شناخته شده و افراد شاغل نيز داراي مسئوليت هاي تعريف شده و مشخص باشد.
پس از انتخاب واحد با بازديد كلي از قسمت هاي مختلف واحد جامعه مورد نظر جهت تكميل پرسشنامه فرهنگ ايمني انتخاب گرديد. جامعه مورد 7 نفر از مديران قسمت هاي مختلف كارخانه بود كه پس از پر كردن پرسشنامه توسط اين افراد يك پرسشنامه نيز توسط اجرا كننده پژوهش پر گرديد و پس از آناليز هر پرسشنامه در خصوص نتايج به دست آمده بحث گرديد.
همانطووريكه اشاره شد جهت ارزيابي فرهنگ ايمني در واحد مورد مطالعه از روش پرسشنامه استفاده گرديد. ايده اصلي پرسشنامه از چك ليستي بود كه توسط پرفسور جيمز ريزن در سال 2000 ارائه گرديد كه با توجه به شرايط كار تعديل و به يك پرسشنامه 75 سوالي تبديل شد. چك ليست پرفسور ريزن شامل 20 مورد از كليات عوامل مؤثر در ايمني مي باشد
نحوه ارزشيابي چك ليست به صورت زير بود:
جواب سوالات به صورت بله، خير و نمي دانم مي باشد.
نمره دهي به صورت زير مي باشد:
بله ( اين مورد قطعا در سازمان من بيان شده است) : 1 نمره
خير ( اين مورد در سازمان من بيان وتعريف نشده است) : 0 نمره
نمي دانم ( ممكن است و يا تا حدودي درست است) : 5/.0 نمره
كل نمره اين چك ليست از 20 نمره مي باشد كه اين 20 نمره را به صورت زير تفسير كرد:
( 20- 16 ) اين طور سلامتي به زحمت باور كردني است.
( 15- 11 ) شما در وضعيت و شكل خوبي هستيد اما فراموش نكنيد كه تشويق هميشه هست.
( 10- 6 ) بد نيست اما هنوز راههاي زيادي براي رفتن داريد.
( 5- 1 ) شما بسيار آسيب پذير هستيد.
چك ليست پرفسور ريزن كليات ايمني را در بر گرفته است كه با استفاده از آن نمي توان به وضوحفرهنگ ايمني يك جامعه را مورد بررسي قرار داد . بنابراين با توجه به 20 مورد كلي پرفسور ريزن براي هر مورد 5-2 سوال طرح شد كه جزئيات موارد ايمني را نيز در بر مي گرفت.
جواب هر سوال نيز به صورت بله ، خير و نمي دانم در نظر گرفته شد.
براي وزن دهي به سوالات بر اساس ميزان اهميت سوال امتيازاتي بين 10-2 در نظر گرفته شد. كه در بهترين صورت كل نمرات 450 مي شد كه تفسير آنها بصورت زير مي باشد:
125- 2 خيلي ضعيف و بسيار آسيب پذير
250- 125 بد نيست اما هنوز راههاي زيادي براي رفتن وجود دارد.
357- 250 در وضعيت و شكل خوبي هست.
450- 375 بسيار خوب، اما اين طور فرهنگ به زحمت باور كردني است.
نتايج:
با توجه به ارزيابي فرهنگ ايمني بين مديران قسمت هاي مختلف كارخانه مورد نظر ، نمره ارزيابي مديران با هم متفاوت بوده كه نتايج نشان مي دهد كه بالاترين نمره فرهنگ ايمني را مسئول ايمني كارخانه با نمره 418 و پايين ترين نمره را مسئول بخش فني با نمره 5/211 ارائه كرده اند. نمره اي كه مجري طرح براي ارزيابي اين كارخانه در نظر گرفت241 مي باشد كه بنا به دلايل زير در مورد سوالات پرسشنامه بخشي از جواب هاي مسئولين را رد و بعضي از آنها را تائيد مي كند:
ـ با توجه به اينكه اكثريت مسئولين نظرشان اين بود كه اطمينان ندارند كه كارگران از زير كار در نمي روند و يا تنبلي نمي كنند، در واقع به تعهد كارگران نسبت به كار واگذار شده اطمينان نداشتند ، بنابراين جواب سوال اول خير مي باشد.
ـ طبق گفته هاي مسئول ايمني تا به حال هيچ نوع در گيري بين كارگران و يا كارگران با سرپرستان به وجود نيامده است و هميشه ارتباطشان همراه با احترام بوده است بنابراين جواب سوال دوم بله مي باشد يعني ارتباط سالم و باز در ميان افراد سازمان وجود دارد.
ـ احترام متقابل بين مدير و كارمندان وجود دارد ولي نه در حدي كه كارگران بتوانند مشكلات خود اعم از خانوادگي يا اقتصادي ،روحي خود را با مدير در ميان بگذارند بنابراين جواب اين سوال خير مي باشد.
ـ كارگران از طريق سرپرست هر بخش و يا به طور مستقيم با مسئول ايمني و از طريق مسئول ايمني با مدير كارخانه در ارتباط مي باشند، بنابراين جواب سوال چهار بله مي باشد.
ـ كارگران بيشتر با سرپرستان واحدهاي خود و با مسئول ايمني در ارتباط مي باشند و بيشتر مشكلات خود را با اين افراد در ميان مي گذارند و مديران سطوح بالاتر از مشكلات كارگران با خبر نيستند ، بنابراين جواب سوال پنج خير مي باشد.
ـ مديران هر قسمت هر روز در واحدهاي مربوط به خود فعاليت مي كنند و با توجه به رشته تحصيلي هر فرد با تعدادي از مشكلات و خطرات بخش هاي خود آشنايي دارند به طوري كه افرادي كه در رشته مكانيك تحصيل كرده اند بيشتر به خطرات محيط خود واقفند، بنابراين جواب سوال شش بله مي باشد.
ـ با توجه به اقدامات انجام شده در كارخانه از جمله ، نصب ده مورد صاعقه گير در محوطه مخازن جهت جلوگيري از خطر صاعقه ، ايمن سازي و استاندارد سازي مخازن گاز مايع و رفع پوسيدگي سطحي و رنگ آميزي و تغيير رنگ خاكي مخازن به جهت پيشگيري از انبساط حرارتي بخصوص در فصل تابستان به جهت انعكاس 84% نور خورشيد به رنگ سفيد ، افزايش ضريب ايمني انبار با نصب smoke detectorو ...، جواب سوال هفت بله مي باشد.
ـ با توجه به آموزش قبل از استخدام كارگران به مدت دو ماه جواب سوال هشت بله مي باشد.
ـ طبق آمار حوادث ساليانه نمي توان به شناخت كارگران از خطرات بالقوه محيط كار اطمينان كامل داشت بنابراين جواب سوال خير مي باشد.
ـ 6 مورد از مديران كارخانه كه به سوال 10 پاسخ داده اند كارگران را اولين مسبب بروز حادثه در نظر گرفته اند كه با توجه به چند بعدي بودن يك حادثه و دلايل متفاوتي كه در كنار هم باعث بروز حادثه مي گردد اين ذهنيت اشتباه مي باشد. بنابراين جواب صحيح اين سوال خير است.
ـ با توجه به پرونده هاي موجود كميته حفاظت در كارخانه تشكيل مي گردد و بر همين اساس جواب اين سوال بله است.
ـ طبق مدارك موجود ، در كميته حفاظت كارخانه مسائل و مشكلات ايمني مورد بررسي قرار مي گيرد.
بنابراين جواب سوال دوازده بله مي باشد.
ـ طرح ريزي و اجراي برنامه ها و فعاليت هاي ايمني فقط مختص مديران هر قسمت مي باشد كه بيشتر هم بر عهده مسئول ايمني اين شركت است، بر همين اساس جواب سوال سيزده خير است.
ـ طبق گفته مسول ايمني كارخانه بيشتر جلسات كه در اين كارخانه تشكيل مي گردد به خاطر حل
مشكلات و طرح ريزي و اجراي برنامه ها و فعاليت هاي ايمني مي باشد نه به خاطر انگيزش ذهني ايمني بنابراين جواب سوال شانزده خير مي باشد.
ـ بنا به گفته مسئول ايمني برنامه مشخص و منظم جهت چك كردن مداوم ايمني دستگاهها و ابزار الات وجود ندارد و چك كردن دستگاهها فقط در صورت خرابي دستگاهها مي باشد بر همين اساس جواب سوال هفده خير مي باشد.
ـ همان طوري كه گفته شد جلسات بيشتر حوادث و اتفاقات رخ داده شده را مورد بررسي قرار مي دهد و كمتر اعمال ناايمن كارگران را بررسي ميكند ، بنابراين جواب سوال هيجده خير مي باشد.
ـ با توجه به ملاحظاتي كه در كارخانه صورت گرفت قوانين خاصي جهت كاهش ريسك حادثه وجود ندارد بنابراين پاسخ سوال هاي نوزده و بيست خير مي باشد.
ـ در يك مورد حادثه واحد سنگ شكن، پس از بررسي هاي صورت گرفته علت حادثه عدم حفاظ مناسب تشخيص داده شده و پس از بررسي هاي صورت گرفته ، اقدامات لازم جهت رفع نقص موجود انجام پذيرفت كه با توجه به اقدامات صورت گرفته جواب سوالهاي بيست و يك تا بيست و چهار بله و جواب سوال بيست و پنج خير مي باشد كه به اين سوال نيز بايد نمره كامل داده شود.
ـ با توجه به كارهاي و رفع نواقصاتي كه در قسمت هاي سنگ شكن و مخازن گاز مايع و انبار پالت و ... انجام گرفته است جواب سوالهاي بيست و شش تا سي بله مي باشد.
ـ با در نظر گرفتن شرايط دستگاهها و ماشين آلات كارخانه ، وسايل حفاظتي جهت دستگاهها و همچنين وسايل حفاظت فردي جهت افراد به طور مناسب فراهم نشده است. بنابراين جواب اين سوال خير مي باشد.
ـ كارگران در مورد نحوه كار با دستگاهها آشنايي لازم را دارند و همچنين در خصوص نحوه كار و موارد ايمني دستگاهها آموزش ديده اند ولي با توجه به حوادث رخ داده در كارخانه مي توان نتيجه گرفت آموزش هاي صورت گرفته متناسب و كافي نبوده است. بنابراين جواب سوا ل سي و دو و سي و سه خير مي باشد.
ـ با توجه به اينكه سر پر ستان و مهندسين هر واحد و كاركنان بخش هاي اداري كارهاي خود را به خوبي انجام مي دهند و در كارهاي خود جدي مي باشند جواب سوال سي و چهار بله مي باشد.
ـ با توجه به شواهد موجود مسئولين و مديران كارخانجات در ايران بيشتر به فكر سود دهي و توليدات و فراورده هاي كارخانه خود مي باشند و كمتر به جنبه هاي رواني و احساسي پرسنل خود توجه مي كنند بنابراين جواب سوال سي و پنج خير مي باشد.
ـ مديران هر بخش بنا به رشته تحصيلي كه دارند ( مكانيك ) از عملكرد دستگاهها و خطرات آنها كاملا آگاه مي باشند و از طريق بازديدهاي مكرر از سالن هاي توليد به عملكرد كارگران آگاه هستند وبه مديريت نيز گزارش مي دهند. جواب سوالهاي سي و شش و سي و هفت بله مي باشد.
ـ با توجه به دفتر ثبت جلسات كميته هاي حفاظت در كارخانه بر گزار مي گردد ( 38 بله ) اما نتايج حاصل از اين بررسيها اكثرا به صورت قانون در نمي آيد ( 39 خير ) و با توجه به اينكه آموزش كارگران قبل از ورود آنها به كارخانه مي باشد كلاس آموزشي بعد از ورود به كارخانه و در حين كار بر گزار نمي شود در نتيجه اطلاعات جديد راجع به دستگاهها و خطرات بالقوه آنها به كارگران ارائه نمي گردد. در نتيجه جواب سوال چهل خير مي باشد.
ـ چون در اكثر كارخانجات بازدهي كارخانه مهمتر از رفع مشكلات آن كارخانه مي باشد بنابراين جواب سوال چهل و يك خير مي باشد.
ـ بنا به گفته مسئول ايمني كارخانه بودجه لازم جهت رفع مشكلات كارخانه از بودجه سالانه كارخانه تامين مي شود و براي آن بودجه خاصي در نظر گرفته نشده است پس جواب سوال چهل ودو خير است.
ـ نظارت بيشتر بر اقدامات انجام گرفته صورت مي گيرد و قوانين خاصي وجود ندارد . بنابراين جواب سوال چهل و سه خير مي باشد.
ـ براي كارگران شاغل در كارخانه تشويق در نظر گرفته مي شود كه اين تشويقي بيشتر به علت انجام شايسته كار در نظر گرفته مي شود و جهت اجراي قوانين ايمني كمتر تشويق صورت مي گيرد. در نتيجه جواب سوال چهل و چهار خير مي باشد.
ـ همان طوري كه قبلا نيز گفته شد قوانين و خط مشي هاي خاصي جهت اجراي قوانين ايمني در كارخانه وجود ندارد فقط مسئول ايمني از طريق بازديد هايي كه از كارخانه به عمل مي آورد موارد ايمني و نواقص را ياداشت كرده و در كميته حفاظت فني مطرح مي كند به همين خاطر جواب سوال هاي چهل و پنج تا چهل و نه خير مي باشد. ( طبق گفته هاي مسئول ايمني)
ـ بنا به گفته هاي مسئول ايمني براي بر طرف كردن خطرات بالقوه در كارخانه از بودجه سالانه كارخانه استفاده مي شود و بودجه خاصي براي آن در نظر گرفته نشده است ، در نتيجه جواب سوال پنجاه خير مي باشد.
ـ در كارخانه دستگاهي وجود دارد كه از لحاظ بازده كاري بسيار مناسب مي باشد ولي كليدهاي زيادي در آن وجود دارد كه يكي براي راه اندازي دستگاه و ديگري براي نگهداشتن آن است كه در هر بار كه شيشه زده مي شود بايد اين دستگاه خاموش و روشن شود كه در صورت اشتباه زدن اين كليدها حادثه آفرين خواهد شد كه هنوز براي آن تدبير خاصي اتخاذ نشده است، در نتيجه جواب سوال پنجاه و يك خير مي باشد.
ـ طبق گفته هاي مسئول ايمني : هر مشكلي كه در محل كار به وجود آيد كارگران ، آن را به سرپرست بخش و آنها نيز به اطلاع مدير هر بخش مي رسانند ولي براي اين گزارشات تشويقي در نظر گرفته نمي شود بنابراين جواب سوال پنجاه و دو بله و جواب سوال پنجاه و سه خير مي باشد.
ـ كارگران سيستم هاي ايمني را جدي مي گيرند و تا كنون اتفاق نيفتاده است كه كارگران اين سيستم ها را از رده خارج كنند ( طبق گفته هاي مسئول ايمني كارخانه ) پس جواب سوال پنجاه و چهار بله ، جواب سوال پنجاه و پنج خير كه اين جواب مثبت است و جواب سوال پنجاه و شش بله مي باشد.
ـ در صورت بروز هر حادثه رفتار ايمن و ناايمن كارگران مورد بررسي قرار گرفته و در جهت اصلاح آن آموزش هاي چهره به چهره داده مي شود اما در بيشتر مواقع تنبيه در پي ندارد چون در صورت گزارش به مدير عامل منجر به اخراج كارگر خواهد شد بنابراين جواب سوال شصت و سه و شصت و چهار بله و شصت و پنج خير مي باشد.
ـ طبق گفته خود مديران بخش ها هيچ اقدامي براي افزايش خلاقيت ذهني كارگران صورت نگرفته است ولي كارگران با توجه به سابقه كاري كه دارند و با شناختي كه از دستگاهها پيدا كرده اند تا حدي با خطرات آنها آشنايي دارند ولي پيشنهاد خاصي از جانب كارگران جهت بهبود شرايط كار ثبت نشده است كه اين خود به دو دليل است يا پيشنهاد هاي ارائه شده از جانب مديران جدي گرفته نمي شود و يا افكار خلاقي در بين كارگران وجود ندارد با توجه به همين موضوع جواب سوال شصت و شش خير ، شصت و هفت بله و شصت و هشت تا هفتاد خير مي باشد.
ـ با توجه به لزوم گزارش حوادث به اداره كار و امور اجتماعي فرد حادثه ديده و خانواده آنها از طرف كار فرما و امور بيمه حمايت مي شوند بنابراين جواب سوالهاي هفتادو يك تا هفتادو پنج بله مي باشد.
نتيجه گيري:
همانطوريكه بيان شد نمره فرهنگ ايمني واحد مورد مطالعه در حد فاصل 250- 125 قرار دارد كه مفهوم آن اين است كه در اين واحد فرهنگ ايمني بد نيست اما ضعف هاي وجود دارد كه باعث شده است فرهنگ ايمني به شكل بالا و قابل قبول نباشد، اين ضعف ها مي تواند در مديريت كارخانه ،آموزش ناكافي ، در مورد روابط مدير با كاركنان كارخانه و يا مشكلات رواني كارگران و ... باشد. از نقاط قوت واحد در زمينه فرهنگ ايمني مي توان به موارد نظير شناخت مديريت از دستگاهها و خطرات بالقوه آنها، در پذيرش موانع ،بررسي حوادث و كاهش حوادث در منطقه اي كه يك بار حادثه رخ داده اشاره كرد.
اولين نقطه ضعف واحد در مورد شناخت ناكافي مديريت از فرهنگ ايمني و ارتباط ناسالم مديريت با كارگران تشخيص داده شد. در اكثر مطالعاتي كه در خصوص ارتقاء و بهبود امور ايمني انجام مي گيرد و از اقدامات ايمني سوال مي شود، صاحبان صنايع، مديران و متخصصين امور ايمني فهرستي از اقدامات اجرايي در سطوح مختلف را ارائه مي دهند كه اكثر پيشگيري ها در قالب تهيه تجهيزات، آموزش هاي بكار گيري وسائل و تجهيزات به طرق ايمن و صحيح و احتمالا راهنماييهاي مدون جهت جلوگيري از سوانح يا حوادث مي باشد كه اين خود عدم توجه امر ارتقاء فرهنگ ايمني در بين مديران را نشان مي دهد . همانگونه كه اشاره شد فرهنگ ايمني عبارت است از يك خود آگاهي نسبت به اهميت ايمني و جلوگيري از هر گونه اقدام و حركت و تدبير مغاير با اصول ايمني. هنگاميكه خود آگاهي و فرهنگ ايمني در يك جامعه و يا محيط كار حكم فرما باشد آنگاه مديريت با حفظ و تقويت فرهنگ و باورهاي كاركنان به سهولت موفق به ارتقاء كيفي ايمني در محيط كار خواهد شد. براي توسعه فرهنگ ايمني و گسترش باورهاي راسخ كاركنان نسبت به رعايت موازين ايمني طبعا مسئولين و مديران و كسانيكه در سرنوشت و برنامه هاي آتي يك محيط موثر هستندمي بايستي خود از فرهنگ و باورهاي محكم تري نسبت به اصول ايمني برخوردار باشند.
دومين ضعف اين واحد در مورد آموزش ناكافي كارگران مي باشد كارگران قبل از استخدام به مدت دو ماه آموزش مي بينند كه در مورد آموزش ارائه شده به كارگران به منظور شناخت كار با دستگاههاست و مسائل مربوط به ايمني و خطرات بالقوه هر دستگاه كمتر مورد توجه قرار مي گيرد.
آموزش بايد به صورت پيوسته و در طول سالهاي كاري فرد باشد به طوري كه با پيشرفت علم، فناوري و تكنولوژي جديد به واحد وارد و آموزش هاي لازم صورت گيرد ولي آموزش مداوم كمتر در اين كارخانه مورد توجه قرار مي گيرد. در اين كارخانه با توجه به مطالعات و مشاهدات صورت گرفته پس از وقوع حادثه به علت يابي مي پردازند وآموزش جهت اصلاح اعمال ناايمن پس از وقوع حادثه انجام مي گيرد در صورتي كه آموزش ايمني سيستم گسترده اي است از وضعيت آگاهي ( علم و دانش ) و مهارتهاي فرد جهت انجام ايمن و بدون حادثه كار مي باشد.
توانايي شناخت يك فرد يا افراد شايد بتوان گفت يكي از مهمترين مهارت هايي است كه مي توان داشت.
در آموزش هاي ايمني به سه موضوع كلي بايد توجه داشت و دوره هاي آموزشي بايستي در برگيرنده اين سه موضوع باشند:
الف) بالا بردن سطح آگاهي افراد در زمينه اهميت ايمني و بهداشت در صنعت ( هزينه هاي حوادث و فوايد ايمني و رعايت اصول ايمني )
ب) ارتقاي سطح آگاهي افراد در زمينه توانائي هاي جلوگيري از حوادث در صنعت ( بدين معني كه افراد در زمينه شغلي خود به راه هاي علمي و عملي جلوگيري از حوادثي كه در انتظار آن هاست آگاهي كامل داشته باشند.( اول ايمني ،بعد كار )
ج) افزايش مهارت افراد در به كارگيري سيستم هاي ايمني و ابزارالات ايمني به هنگام كار در رده هاي مختلف صنعت.
بايد دانست كه كاركنان به چه آموزشي متناسب با كار يا در جهت انجام كار نياز دارند. در اين مورد سرپرست ها مستقيم و حتي خود افراد مي توانند ثمر بخش باشند. چون آنها مي دانند كه چه كاري را انجام مي دهند و كدام يك از همكاران شان بيشتر قابليت درك وآگاهي را دارد. با خطرات احتمالي پيش رو نيز بيشتر آشنايي دارند. وارد كردن افراد به كار و شركت كارگران جديد در كار و ايجاد خود يادگيري در آ نها نمي تواند بهره دهي خوبي داشته باشد و ممكن است باعث حوادث و ضايعات زيادي براي شركت شود، زيرا ممكن است يك روش غلط و ناايمن انجام كار در بين كارگران جديد رواج پيدا كند و به عنوان روش صحيح مورد قبول واقع شود.
در نهايت بايد گفت ايمني و كنترل آن مانند ديگر توليدات بايد در معرض ديد مديريت قرار گيرد. برنامه هاي آموزشي ايمني بايد نقطه قوتي براي جلوگيري از حوادث و در نتيجه ارتقاءفرهنگ ايمني از طريق عمل كرد افراد و انجام صحيح كار باشد.
سومين نقطه ضعف اين كارخانه نداشتن آيين نامه ها و خط مشي هاي مشخص و مدون مي باشد . اين كارخانه نياز به آيين نامه و خط مشي مشخص ومدون دارد كه همه بخش ها و دستگاههاي كارخانه را تحت پوشش قرار دهد و مسئوليت ها نيز در آن تفكيك و مشخص گردد.
اولين قدم يا عنصر در برنامه پيش گيري از حوادث ، بيان خط مشي است. اين خط مشي علايق مديريت به ايمني بهداشت را مشخص مي كند و براي كاركنان روشن مي سازد كه مديريت علاقمند به آسايش و سلامت آنان است. يك خط مشي مناسب و ايده ال بايد منطبق بر اصول زير باشد:
الف) بايد صريح و آشكار باشد.
ب) بيان گر يك ايده باشد.
ج) در بيان هدف طرح مختصر، گويا و فراگيرباشد.
د) به صورت نوشته باشد و به وسيله بالاترين مقام امضا شود و از طريق بخش نامه اطلاع داده شود.
پيشنهادات
با در نظر گرفتن نقص هاي موجود و پاسخ و نگرش مديران در خصوص سوالات مطرح شده در چك ليست در خصوص ايمني پيشنهادات زير جهت افزايش سطح ايمني در واحد مورد مطالعه ارائه مي گردد:
1. جواب هاي داده شده به چك ليست توسط مديران كارخانه مستند سازي گردد.
2. ارتباط سالم و باز در سرتا سر سازمان اعم از مدير با كاركنان و كارگران و كارگران با مديران ويا كارگران با يكديگر بر قرار گردد
3. مديريت عالي سازمان به روي مسايل ايمني در جلسات مديريتي تاكيد نمايد.
4. برنامه هاي آموزشي مستمر جهت كارگران تدوين گردد و اين برنامه هاي آموزشي از لحاظ تاثير آن بر روي رفتار افراد پيگيري شود.
5. برنامه كنترل نگهداري پيشگيري براي دستگاههاي موجود طراحي و اجرا گردد چون اين برنامه ها باعث شناسايي خطرات بالقوه شده و قبل از بروز حادثه از بروز آان جلوگيري مي شود.
6. بازرسي هاي دوره اي با استفاده از يك روش مناسب و مطمئن طراحي گردد.
درسالهاي اخير باز شناسي اهميت جنبه هاي رفتاري وفرهنگي مديريت ايمني درسازمان ها بطور گسترده اي افزايش يافته است چرا که تحقيقات وبر رسي هايانجام شده بر حوادث بزرگي مانند piper Alpha ,chernobyl نشان دادعليرغمبکارگيري کليه فاکتور هاي مهندسي وحفاظت هاي شديد همچنان پتانسيل بروزحوادث بزرگ در صنايع با ريسک بالا High-Risk وجود دارد.
نکته قابل توجه اين است که اين اشتبا هات صرفا" بصورتخطاي يک فرد رخ نمي دهد بلکه اغلب در قالب يک فر هنگ رفتاري نا قص شکل ميگيرد. امروزه بسياري از متخصصان مقوله ايمني بر اين باورند که 80-90 در صدحوادث صنعتي در اثر عوامل مرتبط با فاکتور هاي انساني به وقوع مي پيوندد.
لذا مطالعات گسترده اي در زمينه شناسايي فرهنگ ايمنيو تقويت آن در صنايع پر خطر به انجام رسيده است.و ابزار هاي متفاوتي درجهت ارزيابي جو ايمني safety climate سازمان ها طراحي شده است.
فرهنگ ايمني Safety Culture
عبارت فر هنگ ايمني Safety Culture پس از حادثه chernobyl در سال 1986 رواج يافت. حادثه اي که بعلت وجود يک فرهنگ ايمنيضعيف خطا ها و تخلفاتي رخ داد که با عث اختلال در پروسه هاي عملياتيونهايتا" آن فاجعه بزرگ گرديد. کميته نظارت بر مقوله ايمني وتاسيسات هستهاي انگلستان ACSNI قرهنگ ايمني را اينگونه تعريف مي کند:
((فرهنگ ايمني محصول ارزشها-گرايش ها-ادراکات- صلاحيت ها والگو هاي رفتاري فردي وگروهي کارکنان است که بوسيله آن ميزانتبعيت کارکنان از سبک وشيوه مديريت ايمني و بهداشت سازمان مشخص ميگردد))
فرهنگ سازماني
بر طبق تعاريف موجود فرهنگ سازماني عبارتست از’ مجموعه ارزشها,باورهاوالگوهاي رفتاري مشترك بين اعضاي يك سازمان كه نهايتا شخصيت ورويه آن سازمان را معرفي مي كند‘. به بيان ديگر رفتار و نگرش اعضاي سازمان تابعي است از فرهنگ حاكم بر آن.هدف از ارايه اين تعريف شناسايي مفهوم مشابه ووابسته اي بنام فرهنگ ايمني است.
فرهنگ ايمني
از مجموعه تعاريف ارايه شده دراين باب چنين بر مي آيدكه فرهنگ ايمني ’بخشي از فرهنگ كلي حاكم برسازمان است كه بررفتارهاونگرشهاي اعضادرموردايمني تاثيرمي گذارد وبه آن جهت مي دهد‘.
جو ايمني (safety climate) مفهومي جدا ولي وابسته به فرهنگ ايمني است ومعمولابه عنوان لايه سطحي مفهوم عميقتري بنام فرهنگ ايمني درنظرگرفته مي شود.بااين وجودمرزبين اين دومفهوم(فرهنگ ايمني و جو ايمني) بدرستي روشن نيست ومحققين بسياري اين دو مفهوم را بجاي هم بكار برده اند.
فرهنگ ايمني؛چرا؟
در 60سال گذشته صنايع سعي كرده اندبه روشهاي مختلفي آمارحوادث خودرا پايين بياورند.
همانطور كه در نمودار ملاحظه مي كنيداولين گام در اين راه بهبود وضعيت سخت افزاري بود(استفاده ازحفاظهاي مناسب,ماشينهاولوازم ايمن ترو...)گام بعدي که دردهه هاي 60و70 ميلادي مورد توجه قرارگرفت انتخاب افراد مناسب وآموزش,برقراري نظامهاي تشويق و پاداش و... ومرحله سوم توجه به سيستمهاي مديريتي وبخصوص سيستمهاي مديريت ايمني بود.
هريك ازاين گامهاآمارحوادث را تا مرحله اي كه ديگربيش از آن امكان ندااشت, پايين آورد ولي نهايتاً به بن بست رسيد. امروزه عقيده براين است كه بيشتر حوادث وسوانح بواسته خطاهاوبي توجهي كاركنان بوجود مي آيد. بنابراين به نظر مي رسدگام بعدي در جهت كاهش حوادث شغلي ايجاد يك فرهنگ ايمني مناسب باشد.
بديهي است كه بست وتوسعه فرهنگ ايمني مناسب در مرحله اول موجب اصلاح رفتارهاي فردي ونهايتا موجب كاهش خطاهاي انساني و حوادث مي شود.
فرهنگ ايمني؛زيرساختها
امروزه تمايل زيادي براي ايجاد وتوسعه فرهنگ ايمني مناسب در صنايع وجوددارد.اما به نظرمي رسدتارسيدن به شرايط ايده ال فاصله زيادي وجود داشته باشد.مثلا هنوزدربسياري ازموارد توليد بيشتر بر ايمني ترجيح داده مي شود. اما فرهنگي را فرهنگ ايمني مثبت مي ناميم؟ درپاسخ به اين سوال بايد بگوييم فرهنگ ايمني مثبت و خوب ارزيابي مي شود كه:
· مديريت مرتبا از محيط كار بازديد مي كندودرموردمسايل ومشكلات مربوط به ايمني وبهداشت با كاركنان مشورت مي كند.
· اطلاعات جامع وكاملي د رموردايمني دراختيار كاركنان قرار مي گيرد.
· كاركنان مي توانند نظرات وپيشنهادات خود(درموردايمني وبهداشت) را به راحتي وباعلم به اينكه عملي خواهد شد ارايه دهند.
· ايمني هميشه اولين اولويت كاري است,حتي اگرموجب توقف توليدشود.
· مسئولين هميشه علل ايجاد حوادث و شبه حادثه ها را بررسي مي كنند و نتايج را در اختيار كاركنان قرار مي دهند.
· مسئولين از مسايل روز ايمني و بهداشت بااطلاع هستند.
· كاركنان آموزشها و تجهيزات ايمني متناسب با شغلشان را دريافت مي كنند و بودجه كافي براي اين امور در نظر گرفته مي شود.
· كاركنان تمايلي براي بروز رفتارهاي غير ايمن ندارند.
· سياست و خط مشي كلي ايمني كاملا شفاف و صادقانه است و براساس مقصر دانستن افراد طراحي نشده است.
جو همدلي و همكاري در محيط وجود دارد.
مديريت پويا؛عامل اصلي ايجاديك فرهنگ ايمني مثبت
اگرچه عوامل متعددي مي تواننددرشكلدهي يك فرهنگ ايمني مثبت موثرباشند, ولي از نتايج تحقيقات انجام شده چنين برمي ايدكه مديريت كليدي ترين عنصر درمقوله فرهنگ ايمني به حساب مي ايد.مروروبررسي متون ومطالعات مربوط به فرهنگ ايمني روشن مي سازذكهبرداشت كاركنان ازمجموع نگرشهاورفتارهاي مديريت نسبت به ايمني,توليد,برنامه ريزي و... يكي از مفيدترين عناصر براي سنجش فرهنگ ياجوايمني يك سازمان مي باشد.همچنين تحقيقات مويد آنست كه سطوح مختلف مديريتي روندهاي ايمني وبهداشت را ازجنبه هاي مختلفي تحت تاثيرقرارمي دهند,مثلا مديران باتوجه به اهميتي كه براي ايمني قايل مي شوندوسرپرستان بواسطه نوع ارتباطشان با كارگران.
جدول زير ارتباط بين برخي از زير ساختهاي اصلي فرهنگ ايمني و رابطه آن با نقش مديريت را نشان مي دهد.
فرهنگ ايمني مثبت فرهنگي است كه....
اين مساله زماني خودرانشان مي دهد كه مديريت...
مديريت نسبت به اجراي اصول ايمني
تعهد واقعي دارد.
¨ بطورمنظم ونه فقط پس ازوقوع حوادث ازمحيط كار بازديد مي كند.
¨ درمورد مسايل ايمني بحث وتبادل نظرمي كند.
¨ حاضراست بخاطرايمني,توليدرامتوقف كند.
¨ ناديده گرفته شدن وتخطي ازقوانين ودستورالعملهاي ايمني رابه هيچ وجه تحمل نمي كند.
¨ خود عامل به اجراي قوانين ودستورالعملهاي ايمني است(مثلا ازلوازم حفاظت فردي استفاده مي كند).
افراد شاغل نقش فعالي درروندهاي ايمني دارند ومشكلات ايمني وچاره جويي براي آنهاراوظيفه خودمي دانند.
¨ با كاركنان مشورت مي كندواز آنهانظرمي خواهد.
¨ ازكميته هاي ايمني وبهداشت حمايت مي كند.
¨ از انواع وسايل وروشها براي ترغيب كاركنان به ايمن كار كردن (مثل سيستم هاي مديريت ايمني,روشهاي ارزيابي رفتارهاي ايمن و..)استفاده مي كند.
¨ با روشهاي مختلف كاركنان را با مسايل ومشكلات ايمني وبهداشت درگيرمي كند.
جواعتماد وهمدلي بين مديريت وكاركنان وجوددارد.
¨ به تعهدات خوددرقبال ايمني عمل مي كند.
¨ با زيردستان خودبا احترام رفتارمي كند.
¨ خودعامل برقراري جواعتماد بين كاركنان است.
¨ نهايت تلاش خودرا دربرقراري يك فرهنگ كاري صحيح به عمل مي آورد.
پروژه هاي ساختماني و عمراني به دليل تغييرات زيادي که به طور روزمره و با پيشرفت فيزيکي پروژه در نيروي انساني، ماشين آلات، شرايط و محيط و ماهيت کار قطعا يکي از صنايع با ريسک بالاست. براساس آمارهاي رسمي بيش از 20 درصد حوادث ... بيشتر
سازمان هايي كه تمايل دارند از پتانسيل كاهش هزينه هاي حوادث به عنوان عامل افزايش سود در مجموعه خود استفاده نمايند، مي توانند با استقرار سيستم هاي OHSAS 18001 ، HSE-MS ايزو 14001 و .. بيشتر
رويکرد موسسه در حوزه آموزش فراهم نمودن تسهيلات آموزشي ارزان قيمت براي عموم جامعه با هدف ارتقاي دانش و آگاهي افراد در جهت تامين سلامتي و ايمني نيروي انساني، حفاظت از دارايي ها، منابع طبيعي و ... بيشتر
پورتال HSE
کاريابي و استخدام
دانلودها
پورتال HSE در سال ۱۳۸۷ توسط موسسه و به عنوان بخشي از سايت موسسه راه اندازي شده است. همچنان که انتظار مي رفت پورتال HSE ...بيشتر
قطعا آگاهي يافتن به موقع از فرصت هاي شغلي براي افرادي که هنوز مشغول به کار نشده اند و يا افرادي که به دنبال فرصت هاي شغلي بهتري هستند ...بيشتر
بديهي است دسترسي آسان به منابع علمي، ضمن صرفه جويي در وقت تاثير بسزايي در بهبود كيفي و راندمان كاري علاقمندان به تحقيق و مطالعه، نويسندگان و مترجمان كتاب و مقالات خواهد داشت.
کانال تلگرام موسسه: