|
مواد قابل اشتعال مواد قابل اشتعال ممکن است به شکل آئروسل (ذرات ريز مايع پخش شده در هوا)- گاز- مايع يا جامد باشند.
در بيشتر آزمايشگاهها، گازها، مايعات و جامدات از اهميت بيشتري برخورداند.
گازهاي قابل اشتعال توسط OSHA تعريف شده اند و عبارتند از :
(A) گازي که در دما و فشار محيط، غلظت 13 درصد (حجمي) يا کمتر آن با هوا توليد مخلوط قابل اشتعال مي کند.
(B) گازي که در دما و فشار محيط، غلظت بالاتر از 12 درصد حجمي آن با هوا توليد مخلوط قابل اشتعال مي کند.
• مايعات قابل اشتعال به مايعاتي اطلاق مي شود که دماي احتراق آنها پائين تر ازF ?100 (?C 37.8) باشد.
• جامدات قابل اشتعال موادي هستند به غير از عوامل قابل انفجار و ترکيدن که در اثر اصطکاک، جذب رطوبت و تغيير خودبخودي ماهيت شيميايي، به شدت آتش مي گيرند و مسبب ايجاد مخاطرات جدي مي شوند.
استفاده از اطلاعات موجود در MSDS (برگه اطلاعات ايمني مواد شيميايي) يک ماده شيميايي بهترين مرجع براي تعيين قابل اشتعال بودن آن است. علاوه بر اين، بر روي برچسب مواد قابل اشتعال اين مطلب قيد شده است. نکاتي که هنگام کار کردن با مواد قابل اشتعال بايد رعايت شود :
الف : مواد قابل احتراق را از مکانهاي ذيل خارج کنيد :
- محيطي که از شعله مستقيم و سطوح بسيار داغ (Hot Plate) استفاده مي شود.
- محيطي که دستگاههاي مکانيکي و الکتريکي نامطمئن در حال کار کردن است. (بدليل احتمال جرقه زدن)
ب : مواد قابل اشتعال بايد در کابينت هاي مخصوص نگهداري اين مواد قرار داشته باشند، اين کابينت ها بايد از منابع شعله و حرارت دور باشند، يا در يک مکان مخصوص که به همين منظور درنظر گرفته شده نگهداري شوند.
ج : به منظور پيشگيري از ايجاد الکتريسيته ساکن کف آزمايشگاه از جنسي باشد که توليد الکتريسيته نکند.
د : سيگار کشيدن ممنوع
در آزمايشگاههايي که با مواد شيميايي قابل اشتعال سروکار دارند، در صورتي که يخچال يا فريزر وجود دارد بايد توسط متخصصين ذيربط تأييد شود که خطر ايجاد جرقه و آتش سوزي توسط آنها وجود ندارد.
مواد خورنده
مواد خورنده به موادي اطلاق مي شود که در صورت تماس با نسوج و بافتهاي زنده به طريق شيميايي باعث تخريب يا تغيير غيرقابل بازگشت در آنها مي شود.
نمونه هاي زيادي از اين مواد در آزمايشگاهها وجود دادند. از مثالهاي آشناي آن اسيدهاي قوي و بازهاي قوي هستند. اکسيدکننده هاي قوي نيز مي توانند سبب سوختگي و صدمه به چشمها و پوست شوند.
شيشه هايي که مواد خورنده در آن نگهداري مي شوند بايد در يک ظرف ديگر قرارداده شده و در مکاني نگهداري شود که هواي آن تهويه مي شود.ظرف ثانويه مي تواند از جنس پلاستيک يا مشابه آن باشد.
ظرف ثانويه علاوه بر اينکه از نشست کردن و ريختن مواد خورنده جلوگيري مي کند، سبب پيشگيري از خوردگي وسايل فلزي ديگر نيز مي شود.
برگه اطلاعات ايمني يک ماده شيميايي (MSDS)، بهترين منبع براي تعيين خورنده بودن آن است. بعلاوه اينکه، بر روي برچسب مواد شيميايي خورنده اين موضوع قيد شده است. مواد اکسيدکننده
اکسيدکننده ها عواملي هستند که سبب آتش سوزي مي شوند يا به گسترش اشتعال ساير مواد کمک مي کنند، در نتيجه يا آتش مي گيرند و يا سبب آزاد شدن اکسيژن، يا گازهاي ديگر مي شوند.
نمونه هايي از مواد اکسيدکننده عبارتند از :
نمکهاي پرمنگنات مانند پرمنگنات پتاسيم (KMnO4)
اسيد نيتريک غليظ (HNO3)
نيترات آمونيوم (NH4 NO3)
ترکيبات هيپوکلريت و هيپوهاليد مانند وايتکس
يد و ساير هالوژنها
کلريت ها- کلراتها مانند کلرات سديم (NaClO4) و پرکلراتها
آمونيوم سريم(IV) نيترات
ترکيبات کرم(VI) مانند H2CrO4 ،H2Cr2O7 ، و ساير کروماتها و دي کروماتها
پيريدينيوم کلرو کرومات
پراکسيدها
سولفواکسيدها
اوزون
اسميوم تتراکسايد
نيتروس اکسايد(N2O).
مواد اکسيد کننده در صورت ترکيب شدن با مواد قابل اشتعال تشکيل مواد قابل انفجار ميدهند. در نتيجه مواد اکسيدکننده بايد دور از حلالها در مکاني سرد و بدور از رطوبت نگهداري شوند.( اين مواد در زير کاسه دستشويي نگهداري نشود)
با مراجعه به برگه اطلاعات ايمني ماده شيميايي (MSDS) ماده اکسيدکننده مي توان صحيح ترين شيوه نگهداري را بکار برد. Contact with combustible material may cause fireليست مواد اکسيد کننده اي که در صورت در صورت تماس با مواد قابل اشتعال سبب آتش سوزيميشود
Explosive when mixed with combustible material. ليست مواد اکسيد کننده اي که در صورت در صورت تماس با مواد قابل اشتعال سبب انفجارميشود مواد واکنش پذير با آب مواد واکنش پذير با آب آن دسته از موادي هستند که شديداً با آب واکنش داده و ضمن ايجاد گرما توليد گازهاي قابل اشتعال يا سمي مي کنند.
بيشترين مواد واکنش پذير با آب در آزمايشگاههاي شيمي وجود دارد، اما تعدادي از هيدريدها و فلزات قليايي مانند سديم ممکن است در ساير آزمايشگاههاي مراکز تحقيقات هم وجود داشته باشد.
نمونه هايي از مواد واکنش پذير با آب عبارتند از : کلسيم هيدريد- ليتيم آلومينيوم هيدريد- فلزات سديم، پتاسيم و ليتيم.
- اينگونه مواد بايد در مکاني سرد و خشک نگهداري شوند. هرگز آنها را در زير دستشويي نگهدري نکنيد.
- به منظور پيشگيري از واکنش فلزات قليايي با بخار آب موجود در هوا، اين فلزات بايد در روغنهاي معدني (يا نفت) نگهداري شود.
استفاده از اطلاعت موجود در برگه اطلاعات ايمني(MSDS) مواد واکنش پذير با آب بهترين منبع اطلاعاتي براي شيوه صحيح نگهداري و کارکردن با آنهاست. ليست مواد واکنش پذير با آب - فلزات قليايي
- هيدريدهاي فلزات قليايي
- آميدهاي فلزات قليايي
- آلکيل هاي فلزي مانند ليتيم آلکيل- آلومينيوم آلکيل
- واکنشگرهاي گرينيارد
- هاليدهاي غيرفلزي : مانند S2Cl2-SiCl4-PCl5-PCl3-BF3-BCl3
- اسيد هاليدهاي غيرآلي مانند : SO2Cl2 – SOCl2 – POCl3
- پنتو اکسيد فسفر
- کلسيم کاربيد
- اسيد هاليدهاي آلي
- انيدريدهايي که وزن مولکولي کمي دارند.
مواد آتشگير (Pyrophoric Materials)
مواد آتشگير به موادي اطلاق مي شود که به طور خودبخود در هوا (دماي پائين تر ازC ?40 ) مشتعل مي شوند. مواد آتشگير عموماً با آب واکنش پذير هستند و در صورت تماس با آب يا هواي مرطوب آتش خواهند گرفت. نگهداري و جابجا کردن مواد آتشگير بايد در ظرفي که فضاي آن از گاز آرگون يا نيتروژن (به استتثناء چند مورد) پرشده است انجام شود. روش ايمن نگهداري مواد آتشگير محلولهاي آتش گير مقادير کم محلولهاي آتشگير را در شيشه هايي که درپوش آن از جنس PTFE (Polytertrafluoroethylene) مي باشد نگهداري مي کنند. مقادير زيادتر آن در سيلندرهاي فلزي (مانند سيلندر گاز) نگهداري مي شود که يک سوزن مخصوص به دريچه خروجي آن وصل مي شود و بوسيله يک سرنگ کاملاً خشک، هواي داخل سيلندر با يک گاز بي اثر (آرگون يا نيتروژن) جايگزين مي شود. مواد جامد آتشگير جامدهاي آتشگير در جعبه هاي مخصوصي که بوسيله گاز بي اثر پرشده اند نگهداري مي شوند، اين جعبه ها فوق العاده گران قيمت هستند. بنابراين بعضي از اين مواد به شکل محلول فروخته مي شوند و بعضي ديگر در ظروف حاوي روغن معدني (پارافين و ..) يا حلالهاي هيدروکربني سبک نگهداري مي شوند.
جامدهاي آتشگير خفيف (مانند ليتيم آلومينيوم هيدريد يا سديم هيدريد) را مي توان براي مدت زمان کوتاه در هواي معمولي جابجا کرد، اما براي نگهداري طولاني مدت بايد در ظروفي که فضاي آن با يک گاز خنثي (آرگون يا نيتروژن) پر شده است، نگهداري شود. معدوم کردن مواد آتشگير معدوم کردن مقادير کم مواد آتشگير و ظروف خالي آن را بايد با دقت فراوان و با سردکردن باقيمانده اين مواد انجام داد.
- موادي که واکنش پذيري کمي دارند را در مقادير زيادي از يک حلال بي اثر مانند هگزان رقيق کرده و ظرف آن را در حمام يخ قرار داده و قطره قطره به آن آب سرد اضافه کنيد.
- موادي که واکنش پذيري زياد دارند: محلول رقيقي از آن را به آهستگي به يخ خشک اضافه کرده و با افزودن يک ماده که واکنش پذيري ملايمي با ماده آتشگير دارد و همچنين در يخ خشک منجمد نمي شود (مانند دي اتيل اتر، استون، ايزوپروفيل الکل و متانولي که مقدار جزئي آب داشته باشد) خنثي سازي انجام مي شود. ليست مواد آتشگير مواد جامد 1- ذرات ريز فلزاتي مانند : منيزيم – کلسيم- زيرکونيم- اورانيوم
2- فلزات قليايي (سديم – پتاسيم)
3- هيدريدهاي فلزي يا غيرفلزي (دي بوران – سديم هيدريد- ليتيم آلومينيوم هيدريد- اورانيوم تري هيدريد)
4- واکنشگرهاي گرينيارد(RMg X)
5- مشتقات آلکيله شده هيدريدهاي فلزي و غيرفلزي (مانند دي اتيل آلومينوم هيدريد- بوتيل ليتيم- تري متيل آلومينيوم).
6- کربونيل هاي فلزي (مانند دي کبالت اکتاکربونيل- کربونيل نيکل)
7- کاتاليزورهاي هيدروژناسيون مانند رنه نيکل
8- فسفر سفيد يا زرد
9- پلوتونيوم
10- متان تلورول (CH3 TeH) گازهاي آتشگير - آرسين
- دي بوران
- فسفين
- سيلان
مايعات آتشگير
- هيدرازين
- ترکيبات ارگانومتاليک‹‹ Metalorganics ›› مواد توليد کننده پراکسيد مواد شيميايي هستند که به مرور زمان يا در اثر تماس با هوا توليد کريستالهاي پراکسيد مي کنند که به ضربه حساس هستند. عمومي ترين ترکيبات شيميايي که توليد پراکسيد مي کنند عبارتند از دي اتيل اتر و تتراهيدروفوران (THF)، وقتي که درب اين مواد باز شد نمي توان از توليد پراکسيد در آنها جلوگيري کرد مگر اينکه بعد از آن در ظرفي نگهداري شوند که هواي داخل آن گاز بي اثر باشد. ( که عملاً نشدني است).
به اين دليل، توصيه مي شود، تمام موادي که توليد پراکسيد مي کنند در هنگام دريافت کردن تاريخ زده شده و به شکل دوره اي ميزان پراکسيد توليد شده در آنها با استفاده از تست هاي مخصوص ارزيابي شود. به عنوان يک اقدام احتياطي، فقط مقاديري از اين مواد که در يک آزمايش در حال اجرا استفاده مي شود در آزمايشگاه نگهداري کنيد (نه بيشتر) مطالعه برگ اطلاعات ايمني ماده شيميايي ‹‹ MSDS ›› موردنظر، بهترين منبع اطلاعاتي براي انجام اقدامات صحيح هنگام کار و نگهداري آن است.
طبقه بندي مواد شيميايي که به مرور زمان توليد پراکسيد مي کنند
گروه I : ترکيبات غيراشباع، خصوصاً آنهايي که جرم مولکولي کمي دارند و ممکن است شديداً پليمريزه شده و بطور اتفاقي شروع به توليد پراکسيد کنند. اين ترکيبات را بيشتر از 12 ماه نگهداري نکنيد.
اسامي تعدادي از ترکيبات شيميايي گروه I
آکريليک اسيد | تترا فلئورو اتيلن | آکريلو نيتريل | وينيل استات | بوتا دي ان | وينيل استيلن | کلروبوتا دي ان (کلروپرن) | وينيل کلرايد | کلروتري فلئورواتيلن | ونيل پيريدين | متيل متا آکريلات | وينيليدين کلرايد | استيرن | |
گروه II :
اين گروه شامل ترکيباتي هستند که در هنگام تلغيظ شدن (بوسيله تقطير يا تبخير) خطر توليد پراکسيد دارند. مقدار پراکسيد در اين ترکيبات بايد در صورت تلغيظ شدن يا رسيدن به يک غلظت مشخص اندازه گيري شود. اين ترکيبات را بيشتر از 12 ماه نگهداري نکنيد.
اسامي تعدادي از ترکيبات شيميايي گروه II
استال | دي اکسان (P-dioxane) | کومن (ايزو پروپيل بنزن) | اتيلن گليکول دي متيل اتر (glyme) | سيکلو هگزن | فوران | سيکلو اوکتن | متيل استيلن | سيکلو پنتن | متل سيکلو پنتان | دي استيلن | متيل-1- بوتيل کتون | دي سيکلو پنتا دي ان | تترا هيدرو فوران | دي اتيلن گليکول دي متيل اتر(diglym) | تترا هيدرو نفتالين | دي اتيل اتر (ether) | وينيل اتر |
گروه III:
پراکسيد توليد شده توسط اين ترکيبات حتي بدون تغليظ شدن ممکن است منفجر شود. اين ترکيبات را بيشتر از سه ماه نگهداري نکنيد.
ترکيبات آلي | ترکيبات غير آلي | دي ونييل اتر | پتاسيم (فلزي)) | دي ونييل استيلن | پتاسيم آميد | ايزو پروپيل اتر | سديم آميد | ونييليدن کلرايد | |
مايعات و گازهاي سرمازا(Cryogenic)
ترکيبات سرمازا(Cryogenic) : گازهايي هستند که در دماهاي پائين به مايع يا جامد تبديل شده اند. نمونه هايي از اين ترکيبات سرمازا عبارتند از : هليوم مايع، نيتروژن مايع، اکسيژن مايع و يخ خشک (دي اکسيد کربن جامد).
خطراتي که بدليل استفاده از ترکيبات سرمازا(Cryogenic) ممکن است رخ دهد عبارتند از : صدمات بافتي ( به شکل يخ زدن بافت به علت سرما)، ايجاد خفگي بدليل جانشين شدن اين ترکيبات با اکسيژن موجود در هوا، احتمال انفجار بدليل نوسانات فشار در ظرف نگهداري.
خطر ديگري که هنگام استفاده از هيدروژن مايع، هليم مايع، و بويژه نيتروژن وجود دارد تغليظ شدن اکسيژن مايع است، که اگر اکسيژن مايع با مواد قابل اکسيد شدن تماس پيدا کند امکان انفجار وجود خواهد داشت.
نکات ذيل هنگام استفاده از ترکيبات سرمازا (Cryogenic) بايد رعا يت شود :
• نگهداري و کار کردن با مواد سرمازا(Cryogenic) بايد در مکاني که هواي آن به خوبي تهويه مي شود انجام گردد. (از نگهداري و کارکردن با اين مواد در فضاهاي کوچک و درب بسته اجتناب کنيد).
• به عنوان يک اقدام پيشگيرانه هميشه موقع جابجاکردن يا کار کردن با مواد سرمازا از دستکش مخصوص استفاده کنيد.
• موقع تخليه ماده سرمازا يا بازکردن درب ظرف آن بايد ماسک محافظ صورت پوشيده شود.
• حمل و نقل مواد سرمازا(Cryogenic) بايد به شيوه صحيح و تأييد شده انجام گيرد (مثلاً استفاده از ظروف دو جدارة مخصوص). بايد مراقبت نمود که شيوه کار باعث افزايش بيش از حد گاز و بالارفتن فشار نشود.
• در صورت استفاده از بالابرهاي برقي براي انتقال مواد سرمازا بايد درب ظروف مورد استفاده کاملاً سفت و محکم بوده و حداکثر ظرفيت آن يک ليتر (براي مواد مايع) يا يک کيلوگرم (براي مواد جامد) باشد. مواد منفجر شونده
ترکيب قابل انفجار ترکيبي است که در صورت قرار گرفتن در معرض ضربه ناگهاني، فشار يا دماي بالا، سبب آزادکردن مقادير زيادي حرارت و گاز با فشار زياد به محيط مي شود.
جدول زير نام موادي است که در صورت ترکيب شدن با يکديگر توانايي توليد ماده منفجرشونده را دارند. اين واکنشگرها به شکل عمومي در آزمايشگاهها موجود است.
- استون + کلروفرم در حضور يک باز
- استون + مس ، نقره جيوه يا نمکهاي آنها
- آمونياک (محلولهاي آبي آمونياک)+CL2، Br2، I2
- کربن دي سولفيد + سديم آزيد
- کلر + يک الکل
- کلروفرم يا تتراکلريد کربن + پودر آلومينيوم يا منيزيم
- شارکول + عامل اکسيد کننده
- دي اتيل اتر + کلر
- دي متيل سولفوکسيد + يک آسيل هاليد ، SOCl2 يا POCl3
- دي متيل سولفوکسيد + Cro3
- اتانول + کلسيم هيپوکلريت
- اتانول + نيترات نقره
- اسيد نيتريک + استيک اسيد يا استيک انيدريد
- پيکريک اسيد + نمک يک فلز سنگين مانند سرب، جيوه يا نقره
- اکسيد نقره + آمونياک + اتانول
- سديم + هيدروکربن کلردار
- سديم هيپوکلريت + آمين
سموم ‹‹Poisons››
سموم، ترکيباتي شيميايي هستند که در صورت استنشاق، خوردن، تزريق يا جذب پوستي آنها در بدن، باعث صدمه به اندامهاي هدف، مانند کبد، ريه يا اندام تناسلي مي گردند. سيلندرهاي گاز فشرده خطرات ناشي از وجود سيلندرهاي حاوي گاز فشرده در آزمايشگاه به دو صورت شيميايي يا فيزيکي ممکن است باشد.
- آزاد شدن ناگهاني حجم زيادي از يک گاز در محيط مي تواند سبب کم شدن اکسيژن موجود در هوا و متعاقب آن ايجاد خفگي در افراد حاضر در آزمايشگاه نمايد.
- بعضي از گازهاي موجود در آزمايشگاه به دليل قابليت زياد اشتعال پذيري شان ممکن است سبب آتش سوزي در محيط شوند.
- در صورتي که شير خروجي در اثر ضربه به سيلندرها آسيب ديده باشد، احتمال بروز صدمات جبران ناپذير وجود دارد.
( توجه : 1- درپوش شير سيلندر در موقع حمل و نقل بسته باشد.
2- در آزمايشگاه سيلندر گاز فشرده، با وسيله اي مناسب به ديوار ثابت شود.
3- حمل و نقل سيلندرهاي گاز فشرده در آزمايشگاهها با وسيله مخصوص آن انجام شود.)
جابجايي سيلندرهاي گاز فشرده
- جابجايي سيلندرهاي گاز فشرده، بايد بوسيله دوچرخه مخصوص آن که مجهز يه زنجير محافظ سيلندر است انجام شود.
- به منظور محافظت از شير سيلندر، حتماً موقع حمل و نقل درپوش محافظ شير بسته شده باشد.
- سيلندرهاي گاز فشرده در آزمايشگاه حتماً به وسيله زنجير يا تسمه اي محکم به ديوار ثابت شده باشد.
روشها و اقدامات احتياطي براي کارکردن با سيلندرهاي گاز فشرده
رعايت نکات احتياطي در ارتباط با سيلندرهاي گاز فشرده در آزمايشگاه :
- سيلندرها، يا در نگهدارندة فلزي مخصوص که در کف آزمايشگاه است قرار مي گيرد يا بوسيله تسمه يا زنجيري فلزي به ديوار ثابت مي شود و يا بوسيله يک گيره به ميز کار نصب مي گردد.
- سيلندرها را در مسير تردد عمومي قرار ندهيد.
- سيلندرهايي که حاوي گازهاي قابل اشتعال هستند در مکاني دور از شعله ( چراغ بونزن) و گرم کننده هاي برقي (هات پليت) بگذاريد.
- براي اطمينان از نوع گاز موجود در سيلندر، به رنگ سيلندر اعتماد نکنيد، بلکه حتماٌ برچسپ سيلندر را بررسي کنيد.
- با توجه به نوع گاز سيلندر، تنها از شير تنظيم کننده (رگولاتور) مخصوص به آن گاز استفاده کنيد.
- شيرهاي خروجي در مواقعي که لازم نيست بايد بسته باشد.
- هرگز خودتان اقدام به پرکردن مجدد سيلندر نکنيد. توليد کنندگان مربوطه اين کار را خواهند کرد و در صورت نياز، سيلندرها را رفع نقص خواهند نمود.
مواد شيميايي خيلي خطرناک Highly Hazardous Substances بر اساس استاندارد تعريف شده به وسيله ادارة ايمني و سلامت شغلي
[occupational safety and Health Administration (OSHA)]، مواد شيميايي اي که خطرات ويژه‌اي دارند تحت عنوان Particularly Hazardous Substances (PHS) نام گذاري و در سه گروه تقسيم بندي شده‌اند.
(PHS) به ترکيبات شيميايي اطلاق مي شود که اگر به طور صحيح و مناسب بکار برده نشوند، ممکن است صدمات فوق العاده شديدي براي افرادي که با آنها سروکار دارند ايجاد کند. اين صدمات ممکن است به صورت سرطان- صدمه به جنين- ايجاد عيوب ژنتيکي- عقيمي يا ايجاد تغيير در دستگاه توليد مثل باشد. بعلاوه سرايت مقادير بسيار کم بعضي از ترکيبات مانند مهارکننده کولين استراز، سيانيد يا مواد شيميايي فوق العاده سمي، ممکن صدمات جبران ناپذير و حتي مرگ به دنبال داشته باشد.
بنابراين کار کردن با اين ترکيبات در آزمايشگاه مستلزم رعايت اقدامات ايمني شديدتر و بيشتري مي باشد.
( با توجه به مقادير و روشي که هنگام کار کردن با اين مواد در آزمايشگاه اتخاذ مي شود بايد دستورالعمل ايمني مناسب را رعايت نمود.)
براساس تقسيم بندي OSHA، سه گروه آن به قرار زير است:
1- موادي که به عنوان عوامل سرطان زا شناخته شده اند. Carcinogen) "Select"
موادي که توسط OSHA به عنوان (گروه مواد سرطان زا) انتخاب شده اند Carcinogen) (Select در يکي از زير گروههاي زير قرار مي گيرند.
الف- موادي که توسط OSHA سرطان زا اعلام شده است : Carcinogen) OSHA)
اين مواد به وسيله OSHA به عنوان سرطان زا معرفي شده اند. هر کدام از اين مواد استانداردهاي مخصوص به خود را دارد که در زير گروه 2 استانداردهاي عمومي صنعتي که توسط OSHA بيان شده قرار مي گيرند.
ب- موادي که در انسان سرطان زا شناخته مي شوند. (Known Human Carcinogen)
اين مواد در تقسيم بندي اي که از سوي [National Toxicology Program (NTP)] در جديدترين گزارشات سالانه اش بيان مي شود به عنوان موادي که مي توانند سرطان زا باشند شناخته مي شوند. يا در تقسيم بندي که به وسيله
International Agency for Research on cancer “IARC” اعلام شده در گروه يک ‹‹ عوامل سرطان در انسان›› قرار دارند.
ج- موادي که توان ايجاد سرطان در انسان را دارند.
اين مواد در ليستي که از سوي IARC اعلام شده يا در گروه 2A ‹‹ موادي که احتمالاً در انسان ايجاد سرطان مي کنند››
“Probably Carcinogenic to humans” و يا در گروه 2B ‹ موادي که شايد سبب ايجاد سرطان در انسان شوند ›
”Possibly Carcinogenic to humans” قرار مي گيرند.
و يا در طبقه بندي که توسط [National Toxicology Program (NTP)] اعلام شده با عنوان
reasonably anticipated to be a carcinogen (موادي که سرطان زا بودن آنها قابل انتظار است) ناميده مي شوند.
با توجه به آزمايشاتي که به طرق ذيل بر روي حيوانات انجام شده، دلايل آماري معني داري وجود دارد که حاکي از شيوع تومور در آنهاست.
• ورود مواد سرطان زا از طريق استنشاق : سرايت مزمن به شکل روزانه 6 تا 7 ساعت، هفته اي 5 روز و مقدار ماده کمتر از 15 ميلي گرم در هر متر مکعب از فضا.
• سرايت از طريق پوست : تماس مواد با پوست به مقدار کمتر از 300 ميلي گرم به ازاي هر کيلو وزن بدن در هر هفته
• خوراکي : خوردن مقداري کمتر از 50 ميلي گرم به ازاي هر کيلو وزن بدن به طور روزانه
2- سموم مؤثر بر دستگاه توليد مثل “Reproductive Toxins”
اين ترکيبات به موادي اطلاق مي شود که بر فرآيند طبيعي توليد مثل اثرات منفي ايجاد مي کنند.
اثرات مضر اين مواد به شکل کاهش تمايلات جنسي، کاهش امکان باروري، مرگ جنيني ، القاء نقص کروموزومي (ايجاد جهش) ايجاد ناهنجاري در جنين يا نقايص اساسي بعد از تولد جنين ممکن است ظاهر شود. بعضي از مواقع مشکلات بعد از يک دوره نهفتگي طولاني مدت ممکن است ظاهر شود. گاهي مواقع تعدّد مواد شيميايي، پيچيدگي جريان طبيعي توليد مثل در انسان، و تأثير عوامل ديگر (مانند : سيگار کشيدن، رژيم غذايي، اثرات محيطي) باعث مي شود که اثر تماس با مواد شيميايي بر ايجاد اين نقايص به سختي پذيرفته شود.
با توجه به اين عدم يقين، زنان باردار هنگام کار کردن با مواد شيميايي آزمايشگاه بايد احتياطات لازم را بطور کامل انجام دهند.
زنان باردار بايد اين مطلب را (حاملگي) به مسئول آزمايشگاه اطلاع دهند. زيرا با ارزيابي خطر در آزمايشگاه و بکارگيري اقدامات پيشگيرانه و استفاده از تجهيزات ايمني مناسب مي توانند کار را به شکل ايمن انجام دهند. صدمات ناشي از سموم بر روي تخم بارور شده و جنين، در مراحل اوليه آبستني شديدتر است. ضمن اينکه اکثر خانمها در اين مرحله حساس، از بارداري خود بي اطلاع هستند. بنابراين به بانواني که در سنين مناسب بارداري هستند توصيه مي شود که هنگام کارکردن با مواد شيميايي دقت لازم را بعمل آورند، بخصوص در مورد موادي که به طور سريع از طريق پوست جذب مي شود (مانند فرم آميد “ formamide ”).
با توجه به شرايط محيط کار و نظر طبيب معالج، يکي از انتخاب هاي زير ممکن است انجام شود.
• کار در محيط آزمايشگاه بدون نياز به هيچ تغييري ادامه يابد.
• کار در محيط آزمايشگاه با ايجاد تغييراتي در روش کار آزمايش انجام شود يا با استفاده از تجهيزات محافظت شخصي در محيط انجام شود.
• در موارد نادري ممکن است طبيب معالج توصيه کند که تا پايان دورة بارداري در آزمايشگاه فعاليت نکند.
از تغييرات ديگري که ممکن است نياز شود مورد توجه قرار گيرد :
• بررسي مواد شيميايي که در آزمايشگاه استفاده مي شوند از نظر تراتوژنيسيته و تعويض آنها ، يا واگذار کردن کار با آنها به شخص ديگر (شخص غير باردار)
• مواظبت شديدتر به منظور اجتناب از سرايت مواد شيميايي هنگام جابجايي يا کار کردن با آنها.
• حساسيت ويژه در مورد استفاده از تجهيزات ايمني فردي، در صورت لزوم از تمامي تجهيزات ايمني استفاده شود.
• در صورت امکان تمام آزمايشات در زير هود شيمي انجام شود، يا اينکه از ساير شيوه هاي مناسب مهندسي مهار خطر استفاده گردد.
عوامل سمي مؤثر بر دستگاه توليد مثل1-2-3-4
در زنان | در مردان | گازهاي بيهوشي دهنده
کربن دي سولفيد
عوامل و داروهاي شيمي درماني ( در سرطان)
کلرودکن (کي پون)
کلروپرن
دي برومو کلرو پروپان (DBCP)
دي نيتروتولوئن
اتيلن دي برومايد
اتيلن گليکول منواتيل اتر
اتيلن اکسايد
مصرف الکل (اتانول)
اترهاي گليکول
هگزان
کاد‌ميم غيرآلي
سرب (آلي و غيرآلي)
کنتراسپتيوهاي خوراکي زنانه
حشره کشها
دخانيات
دماهاي بالا
وينيل کلرايد | گازهاي بيهوشي دهنده
آتيلين
بنزن
کربن دي سولفيد
عوامل و داروهاي شيمي درماني (در سرطان)
کلروپرن
مصرف الکل (اتانول)
اتيلن اکسايد
اترهاي گليکول
فرمالدئيد
سرب (آلي و غير آلي)
مونومتيل جيوه (Methylmercury)
حشره کشها
استرهاي فتاليک اسيد “PAES”
بي فنيل هاي پلي کلر دار “Polychlorinated biphenyls)
استرپتومايسين
استيرن
دخانيات
تولوئن
وينيل کلرايد |
3- موادي که سميّت فوق العاده زيادي دارند.
مواد سمي با سميت فوق العاده زياد، به آن دسته از موادي اطلاق مي شود که مي توانند با يک بار تماس حتي با مقدار کم سبب آسيب هاي جدي، ناتواني و از کار افتادگي و شايد مرگ گردند.
جدول زير مقادير خطرناک مواد شيميايي با توجه به راههاي ورود آنها توسط OSHA تعيين گرديده است.
LD50 خوراکي
)رت ، mg/kg) | LD50 تماس پوستي خرگوش[2[ | LC50 استنشاقي
رت، ppm براي يک ساعت [3[ | LC50 استنشاقي
رت، mg/m3 براي يک ساعت | درجه بندي سميت تعيين شده بوسيله OSHA | درجه بندي سميت به روشي ديگر[1[ | کمتر از 50 | کمتر از 200 | کمتر از 200 | کمتر از 2000 | بسيار سمي
(Highly toxic) | بسيار سمي
(Highly toxic) | 500-50 | 1000-200 | 2000-200 | 2000-2000 | سمي
Toxic | سميت متوسط
(Moderatly Toxic) | 5000-500 | 5000-1000 | 20000-2000 | 200000-20000 | ----- | سميت کم (Slightly Toxic) |
(1) : Prudent Practices in the Laboratory: Handling and Disposal of Chemicals; National Academy Press, Washington, D.C., 1995
(2) : تعريف LD50 : مقدار مادة شيميايي که مي تواند از طريق خوردن، تزريق شدن يا از طريق پوست، تحت شرايط کنترل شده آزمايشگاهي ، 50 درصد تعداد حيوانات مورد آزمايش را بکشد.
(3) : LC50: غلظتي از يک ماده شيميايي موجود در هوا، که قادر است 50 درصد تعداد حيواناتي که با آن در تماس بوده اند را بکشد.
استانداردهاي OSHA در ارتباط با مواد سمي (Toxic )در لينک زير قابل دستيابي است.
منبع : http://only-safety.persianblog.ir/post/61
|
کانال تلگرام موسسه: