|
مقدمه :
استفاده از مواد شيميائي خطرناک در تمامي آزمايشگاهها بايد مطابق با اصول استاندارد ادارة ايمني و سلامت شغلي
[occupational safety and Health Administration(OSHA)] باشد.
براي اجراي اين استاندارد بايد تدابير محافظت در برابر مواد شيميايي (CHP) نوشته شود. اين تدابير بايد سلامتي افرادي را که در آزمايشگاه با مواد شيميائي خطرناک کار مي کنند تأمين کند.
اين بخش از دستورالعمل راهنماي ايمني در آزمايشگاه، شامل تدابير محافظت در برابر مواد شيميائي (CHP) است و اين تدابير به شکل بارزي مي تواند در مواقع ضروري از سرايت مواد شيميايي خطرناک به بدن جلوگيري کند.
علاوه بر دستورالعمل هاي اجرايي استانداردي که در سايت قرارداده شده، لازم است براي ساير موارد خطرساز(اعم از شيميايي، فيزيکي و غيره ) نيز اين دستورالعمل ها آماده شود.
بنابراين بايد مواد شيميايي خطرناک و ساير موارد مخاطره آميز توسط مسئول هر آزمايشگاه مشخص شده و با همکاري واحد ايمني؛ سلامت و محيط پزوهشکده اقدام به تهيه دستورالعمل اجرايي استاندارد شود. مسئوليت ها در برابر محافظت از مواد شيميايي مسئوليت رئيس بخش
- اطمينان از وجود تمام امکانات لازم براي ايمني در برابر مواد شيميايي در بخش مربوط به خود
- دستور تهيه کردن دستورالعمل محافظت در برابر مواد شيميايي (CHP) متناسب با نياز آزمايشگاه مربوطه
مسئوليت ناظر (سرپرست(
- تهيه و تکميل دستورالعمل محافظت در برابر مواد شيميايي (CHP)، مخصوص به آزمايشگاه مربوط به خود
- آموزش کارکنان و تازه واردين به آزمايشگاه به منظور چگونگي يافتن و استفاده از MSDS (برگ اطلاعات ايمني مواد شيميايي)
- تهيه MSDS مواد شيميايي موجود در آزمايشگاه براي استفاده داخلي
- مطلع کردن تازه واردين از مواد شيميايي خطرناک موجود در آزمايشگاه
- تهيه دستورالعمل چگونگي استفاده کردن از مواد شيميايي بسيار خطرناک
- هماهنگي به منظور انجام آزمايشات طبي، کنترل ميزان تماس با مواد شيميايي و ...
- هماهنگي فوري براي اقدام به موقع در موارد اورژانس، يا ريختن مواد شيميايي، جراحت و آسيب بدني يا سرايت سريع وسيع مواد شيميايي
- تهيه MSDS براي همه موارد شيميايي خطرناک موجود در آزمايشگاه به منظور استفاده تمامي کارکناني که با اين مواد سر وکار دارند. در صورت لزوم اطلاعات اين مواد بايد به روز شود.
مسئوليت کارکنان و دانشجويان
- آگاهي از مقررات و اجراي استانداردهاي مربوط به محافظت در برابر مواد شيميايي (CHP)
- گزارش دادن حوادث، يا احتمال سرايت مواد شيميايي، و يا هر وضعيت خطرناک ديگر به سرپرست آزمايشگاه
مسئوليت واحد ايمني و سلامت
- بازبيني و مرور دستورالعملهاي استاندارد محافظت در برابر مواد شيميايي به طور سالانه.
- توسعه و تکميل راهنماي ايمني شيميايي، تجديدنظر در راهنماي ايمني آزمايشگاه و اطلاعات موجود در سايت براي آموزش کارکنان آزمايشگاه .
- ارزيابي ميزان سرايت يک ماده شيميايي و پيش بيني روش هاي جلوگيري ازسرايت آن.
- راهنمايي در مواقع اضطراري به منظور جمع آوري مواد شيميايي که ريخته است.
- تحقيق و رسيدگي به حوادث آزمايشگاهي.
- نگهداري اطلاعات و اسنادي که بيانگر تماس کارکنان با مواد شيميايي بوده است.
- تهيه و نگهداري ليست مواد شيميايي که نيازمند اقدامات کنترلي بيشتري است.
- بازرسي دوره اي آزمايشگاهها به منظور بررسي مسائل ايمني آنها.
- برگ اطلاعات ايمني مواد شيميايي ‹‹MSDS›› ادارة ايمني و سلامت شغلي‹‹OSHA›› لازم دانسته است که تمام سازندگان، بازرگانان عمده فروش، و توزيع کنندگان مواد شيميايي برگ اطلاعات ايمني مواد شيميايي ‹‹MSDS›› براي موادي که توليد مي کنند يا مي فروشند تهيه کنند. OSHAهمچنين لازم دانسته که کارفرمايان يک کپي از MSDS مواد شيميايي خطرناک تهيه و در مکاني که با اين مواد سروکار دارند نگهداري کنند. اين اطلاعات‹‹MSDS›› بايد در تمام اوقات کاري در دسترس افراد باشد.
عموماً برگه هاي اطلاعات MSDSبا ماده شيميايي سفارش شده توسط شرکت سازنده داده مي شود يا مي توان آن را بعداً دريافت کرد.
دسترسي به MSDS يک ماده شيميايي از طريق لينکهاي موجود در وب سايت واحد ايمني و سلامت امکان پذير است . قبل از کارکردن با هر ماده شيميايي ابتدا با استفاده از MSDS آن با خطرات و نکات ايمني مربوطه بايد آشنا شد.
برگه هاي اطلاعات ايمني مواد شيميايي حاوي اطلاعاتي است که عبارتند از : نام ماده شيميايي- خصوصيات فيزيکي و شيميايي- سميت آن- شيوه صحيح جابجايي و نگهداري آن- روشهاي صحيح اقدامات اورژانسي اوليه و ... به طور کلي يک MSDS حاوي اطلاعات گوناگوني مي باشد که تعدادي از آنها عبارتند از :
1- هويت ماده شيميايي
2- ترکيب يا اطلاعات مربوط به اجزاء سازندة آن
3- آشنايي با خطرات احتمالي
4- اقدامات اوليه اورژانسي
5- اقدامات اوليه در مواجهه با حريق
6- اقدامات اوليه در صورت ريختن اتفاقي ماده شميايي
7- شيوه صحيح حمل و نقل و نگهداري
8- روشهاي مهارکردن سرايت آن/ محافظت افراد در برابر ماده شيميايي
9- خواص فيزيکي و شيميايي
10- پايداري و واکنش پذيري
11- اطلاعات سميت ماده شيميايي
12- اطلاعات اکولوژيکي
13- اصول صحيح معدوم کردن پسماندهاي آن
14- اطلاعات لازم در مورد جابجا کردن آن
15- ساير اطلاعات
پاسخ هر سؤالي در مورد MSDS را در آدرس زير مي توان يافت.
جستجوي MSDS در آدرس زير امکان پذير است.
برچسب نام ماده شيميايي :
برچسب هاي نصب شده بر روي ظروف مواد شيميايي، منبع اصلي و مهم اطلاعات آن ماده است.
سازندگان مواد شيميايي بايد براساس استانداردهاي مرتبط با خطر مواد شيمياييOSHA (1200،1910،CFR29) بر روي هر ظرف، برچسبي داراي مشخصات: نام و آدرس سازنده – نام ماده شيميايي و خطرات احتمالي در صورت استفاده از آن را قيد نمايند.
بيشتر سازندگان مواد شيميايي اطلاعات اضافي ديگري مانند خواص فيزيکي- اقدامات اوليه اورژانسي و .. را نيز روي برچسب قيد مي کنند. براساس استاندارد مربوط به آزمايشگاه که توسط OSHA تعريف شده است (1450،1910،CFR29) بايد مسئولين آزمايشگاه مطمئن باشند که ظروف حاوي مواد شيميايي خطرناک موجود در آزمايشگاه، بدون برچسب يا داراي برچسب مخدوش شده نباشند. همچنين ظروف حاوي حلال يا مواد شيميايي ديگري که برچسب آن به مرور زمان خراب شده بايد مجدداً برچسب جديد نصب گردد.
مقادير کم مواد شيميايي که به طور موقت در ظروف آزمايشگاه نگهداري مي شوند بايد داراي برچسب نام ماده شيميايي و خطر مربوط به آن باشند.
علامت لوزي: روشي براي طبقه بندي خطرات يک ماده شميايي( توسطNFPA )
علامت لوزي که توسط NFPA طراحي شده است روشي بين المللي براي شناسايي خطرات مربوط به يک ماده شيميايي خاص است. تا کارکنان با استفاده از اطلاعات آن دچار صدمه و آسيب نشوند.
اين علامت خيلي مواقع در آزمايشگاهها، مکان هاي نگهداري مواد شيميايي يا روي ظروف مواد شيميايي پيدا مي شود. در جدول زير خطرات گوناگون در لوزي مربوطه بوسيله کدهايي به شکل عدد نشان داده شده که به ترتيب شدت خطر تقسيم بندي شده اند.
خطر حريق (آتش سوزي(
دماي اشتعال :
4- کمتر از ?73 فارنهايت
3- کمتر از ?100
2- بيشتر از ?100 و کمتر از ?200 فارنهايت
1- بالاتر از ?200 فارنهايت
0- غير اشتعال
| خطر مرتبط با سلامتي
4- کشنده
3- بي نهايت خطرناک
2- خطرناک
1- کمي خطرناک
|
خطرات ويژه OX- اکسيدکننده
ACID- اکسيد
ALK- قليا
CORR- خورنده
Use No Water – از آب استفاده نشود
Radioactive- پرتوزا | واکنش پذيري
4- احتمال منفجر شدن
3- احتمال انفجار در صورت ضربه يا حرارت
2- تغييرات شيميايي شديد
1- ناپايدار در صورت حرارت دادن
0- پايدار
|
لينکهاي مرتبط با NFPA دستورالعمل هاي اجرايي استاندارد (SOPs)
دستورالعملهاي اجرايي استاندارد که روشهاي صحيح کار را بيان مي کنند، به منظور راهنمايي افراد جهت کارکردن صحيح با مواد شيميايي خطرناک تهيه شده اند.
دستورالعملهاي اجرايي استاندارد بايد براي هر کدام از مواد شيميايي خطرناک که در آزمايشگاه وجود دارد تهيه شود، (SOP)ها بايد بيان کننده شيوة صحيح آماده کردن، توزيع و انتقال، نگهداري، معدوم کردن پسماندها و اقدامات اورژانسي اوليه موردنياز براي هر ماده شيميايي خطرناک يا گروهي از مواد شيميايي که خطرات مشابه دارند باشد.
نکات قابل توجه در ارتباط با مواد شيميايي
1- تهيه مواد شيميايي
• هنگام خريداري مواد شيميايي براي آزمايشگاه، بايد بررسي کاملي انجام داد تا مواد شيميايي اي خريداري گردد که کمترين خطرات را داشته باشند.
• حجم مواد شميايي خطرناک که در آزمايشگاه نگهداري مي شود بايد حتي الامکان مطابق با نياز باشد تا خطرات ناشي از آن براي کارکنان کم باشد. (از ذخيره بيش از حد نياز مواد در آزمايشگاه پرهيز شود)
• انجام يک آزمايش به روشهاي مختلفي امکان پذير است، به اين منظور بايد با بررسي دقيق روشها، روشي را انتخاب کردکه از مواد شيميايي با خطرات کمتر و ايمني بيشتر استفاده شود.
• مطلب مهم در مورد مواد شيميايي جلوگيري از خريداري موادي است که در آزمايشگاه موجود است. چون در بعضي از آزمايشگاهها محققين مختلفي فعاليت مي کنند، براي جلوگيري از خريدهاي تکراري، بايد ليست مواد شيميايي و مقادير هرکدام در دسترس باشد. رعايت اين موضوع ضمن اينکه حجم مواد شيميايي خطرساز را در آزمايشگاه کم مي کند، فضاي موردنياز براي نگهداري اين مواد را هم کاهش خواهد داد.
2- کارکردن با پودرهاي شيميايي
بعضي از مواد شيميايي که براي تهيه محلول استفاده مي شوند به شکل پودر هستند. به منظور کاهش خطرات ناشي از استنشاق گرد و غبار اين مواد و جلوگيري از آلودگي سطوح آزمايشگاه نکات ذيل توصيه مي شود.
• در صورت امکان، ماده شيميايي موردنياز به صورت محلول هاي آماده خريداري گردد. • در صورت امکان، پودر موردنظر به شکل بسته بندي شده و با وزن مشخص در ويالها يا شيشه هاي درب بسته اي که بتوان حلال را به داخل آن تزريق کرد، تهيه گردد.
• در صورتيکه توزين پودر شيميايي در فضاي آزمايشگاه بايد انجام شود، نکات زير رعايت گردد.
الف- در صورت امکان از ترازويي که در محفظه سربسته است استفاده شود، تا گردوغبار در هوا پخش نگردد.
ب- در صورت امکان با انتقال ترازو به هود شيميايي يا هود بيولوژيک، توزين در زير هود انجام گيرد.
ج- براي انتقال ماده شيميايي از ظرف به ترازو اسپاتول مناسب استفاده شود.
(از ريختن يا پاشيدن پودر هنگام توزين اجتناب کنيد)
د- هميشه هنگام کار با مواد شيميايي خطرناک از تجهيزات محافظت شخصي استفاده شود.
هـ - بعد از اتمام کار سطوح آغشته به مواد شيميايي را به طرز صحيح تميز نمائيد. تميز نگه داشتن سطوح کار علاوه براينکه خطر سرايت مواد به ديگران را کاهش مي دهد، از ايجاد خطا در ساير آزمايشات نيز مي کاهد.
3- حمل و نقل مواد شيميايي
هنگام حمل و نقل، رعايت نکات ايمني ذيل به منظور جلوگيري از افتادن و ريختن مواد شيميايي لازم است.
الف- مواد شيميايي خريداري شده را حتماً در محيط آزمايشگاه از فروشنده تحويل بگيريد.
ب- در صورت استفاده از ظروف شيشه اي براي حمل و نقل مواد، درب آن محکم و غيرقابل نشت بوده و در يک ظرف نشکن ديگري قرار داده شود.
ج- در صورت امکان، حمل و نقل مواد شيميايي با وسايل حمل و نقل عمومي انجام نشود.
4- انبار کردن مواد شيميايي
شيوه صحيح نگهداري مواد شيميايي در آزمايشگاه هميشه يکي از مطالب بسيار با اهميت است.
مواد شيميايي که به شيوه ناصحيح در کنار همديگر نگهداري مي شوند ممکن است با همديگر واکنش داده و محصولات خطرناک توليد کنند.
گاهي اوقات نگداري ناصحيح مواد شيميايي علاوه بر آلودگي، باعث هدررفتن مواد و کاهش خواص و اثرات مواد شيميايي مي شود.
رعايت نکات ذيل مي توان خطرات ناشي از ناسازگاري مواد را حذف کند.
• از نگهداري اسيدها در مجاورت بازها يا فلزات فعال مانند سديم- پتاسيم و منيزيم خودداري کنيد.
• از نگهداري جامدات يا اسيدهاي اکسيدکننده در مجاورت اسيدهاي آلي و مواد قابل اشتعال اجتناب نمائيد.
• از نگهداري موادي که با آب واکنش مي دهند در اطراف سينک دستشويي يا نزديکي محلولهاي آبي خودداري کنيد.
• از نگهداري اسيدها در مجاورت موادي که در تماس با آنها گازهاي سمي توليد مي کنند اجتناب کنيد (مانند سديم سيانيد- سولفيد آهن)
در جدول ذيل اسامي تعدادي از مواد شيميايي که با يکديگر ناسازگاري دارند و نبايد در مجاورت هم نگهداري شوند آمده است.
ماده شيميايي | ناسازگار با ... | اسيد استيک | عوامل اکسيدکننده : مانند اسيد کرميک- اسيد نيتريک- ترکيبات هيدروکسيل دار – اتيلن گليکول – پرکلريک اسيد- پراکسيدها- پرمنگناتها | استون | اسيد نيتريک- اسيد سولفوريک- ساير عوامل اکسيدکننده | استيلن | کلر- برم- مس- فلئور- نقره- جيوه | فلزات قليايي و قليايي خاکي مانند: پودر آلومينيوم- منيزيم-کلسيم- ليتيم- سديم- پتاسيم | آب- تتراکلريد کرين- ساير ترکيبات هيدروکربني کلردار- دي اکسيد کربن- هالوژنها | آمونياک(بي آب) | جيوه (مثلاً در فشارسنج جيوه اي)- کلر- هيپوکلريت کلسيم-يد- برم- هيدروفلوريک اسيد | نيترات آمونيوم | اسيدها- پودر فلزات- محلولهاي قابل اشتعال- کلراتها- نيتريت ها- گوگرد- ترکيبات آلي ريز يا مواد قابل احتراق | آنيلين | اسيد نيتريک- پراکسيد هيدروژن | مواد حاوي آرسنيک | عوامل کاهنده | آزيدها | اسيدها | برم | عوامل مربوز به کلر را مشاهده کنيد | اکسيد کلسيم | آب | کربن فعال | هيپوکلريت کلسيم- ساير عوامل اکسيدکننده | کلراتها | نمکهاي آمونيوم- اسيدها- پودر فلزات – گوگرد- ترکيبات آلي ريز يا مواد قابل احتراق | کلر | آمونياک- استيلن- بوتا دي ان – بوتان- متان- پروپان (يا ساير گازهاي بدست آمده از نفت) – هيدروژن – سديم کاربيد-بنزن – پودر فلزات- تربانتين | دي اکسيد کلر (clo2) | آمونياک- متان- فسفين (PH3)- سولفيد هيدروژن | اسيد کرميک (کروميوم تري اکسيد) | اسيد استيک- نفتالين- کامفور- گليسرول- الکل- محلولهاي قابل اشتعال | مس | استيلن- پراکسيد هيدروژن | سيانيدها | اسيدها | محلوهاي قابل اشتعال | نيترات آمونيوم- اسيد کرميک(H2cro4)- پر اکسيد هيدروژن- اسيد نيتريک- سديم پراکسيد- هالوژنها | هيدروکربن ها (مانند: بوتان- پروپان- بنزين() | فلئور- کلر- برم- اسيدرکرميک- پراکسيد سديم- ساير عوامل اکسيد کننده | اسيد هيدروسيانيک | قليا | اسيد هيدروفلئوريک | پرمنگنات پتاسيم- اسيد سولفوريک | سولفيد هيدروژن | اکسيدهاي فلزي – پودر مس- عوامل اکسيدکننده | هيپوکلريت ها | اسيدها- زغال فعال- آمونياک | يد | استيلن- آمونياک (گاز يا محلول آبي)- هيدروژن | جيوه | استيلن- فولمينيک اسيد- آمونياک | نيترات ها | پودرهاي فلزي و غيرفلزي- سولفيد هاي فلزي- محلولهاي قابل احتراق | اسيد نيتريک | استيک اسيد- آنيلين- اسيد کرميک- هيدروسيانيد اسيد- سولفيد هيدروژن- گازها و محلولهاي قابل اشتعال- مس- آلياژ برنج-فلزات سنگين- قليايي ها | نيتريت ها | نمکهاي آمونيوم- آميدها- فسفيدها- عوامل کاهنده | نيترو پارافين ها | اسيدها- بازها- آمين ها- هاليدها | اسيد اگزاليک | نقره- کلريت ها- اوره | اکسيژن | روغنها- گريس- هيدروژن- ساير عوامل کاهنده شامل گازها، محلولها و مواد جامد قابل اشتعال | پرکلرات ها | مشابه کلرات ها | پرکلريک اسيد | عوامل کاهنده مانند : استيک انيدريد- بيسموت و آلياژهاي آن- الکها- کاغذ – پشم- گريس- روغنها | فسفر (سفيد( | هوا- اکسيژن- قلياها- هالوژنها- اکسيدهاي هالوژن- عوامل اکسيدکننده | پتاسيم | تتراکلريد کرين- دي اکسيد کربن - آب | پرمنگنات پتاسيم | گليسرول- اتيلن گليکول- بنز آلدئيد- ساير عوامل کاهنده- اسيد سولفوريک | سديم | تتراکلريد کربن- دي اکسيد کربن- آب | پراکسيد سديم | اتانول- متانول- اسيد استيک گلاسيال- استيک انيدريد- بنز آلدئيد- کربن دي سولفيد- گليسرين- اتلين گليکول- اسيتل استات- متيل استات- فورفورال | سولفيدها | اسيدها | سولفوريک اسيد | پرمنگنات ها- آب – محلولهاي آبي- عوامل کاهنده- کلرات ها- پرکلرات ها- اسيد نيتريک |
مرجع :
منبع : http://only-safety.persianblog.ir/post/61
|
کانال تلگرام موسسه: