فصل اول ـ تعاريف

اين فصل به تعريف اصطلاحها و کلمه‌هاي بکار رفته در آئين‌نامه مي‌پردازد.
1ـ زمين (ارت)1:
رسانندگي جرم زمين را در صورتي که پتانسيل الکتريکي در هر نقطه از زمين به صورت قراردادي برابر صفر در نظر گرفته شود، زمين (ارت) مي‌نامند.
2ـ سيستم اتصال به زمين (ارتينگ)2:
يک يا چند الکترود همراه با سيمهاي ارت را که قابليت اتصال به ترمينال اصلي داشته باشند، سيستم اتصال به زمين (ارتينگ) مي‌نامند.
3ـ الکترود ارت (زمين)3:
رسانا يا گروهي از رساناهاي متصل به هم است که اتصال الکتريکي به زمين را فراهم مي‌کنند.

4ـ مقاومت الکترود ارت4:
مقاومت بين ترمينال اصلي زمين و کره زمين است.
5 ـ امپدانس حلقه اتصال به زمين5 :
امپدانس حلقه جريان اتصالي زمين است که شروع و پايان آن نقطه اتصالي است و با ZS نشان داده مي‌شود.
ـ حلقه اتصالي زمين در سيستمهاي مختلف به شرح ذيل است:
الف ـ سيستمهاي TN
نقطه شروع (محل اتصالي)، از بدنه دستگاه به ترتيب به سيم ارت، شينه ارت، شينه نول، نقطه ترانس، سيم‌پيچ ترانس، سيم فاز اتصالي و نقطه اتصال به بدنه.
ب ـ سيستمهاي TT  و IT
نقطه شروع (محل اتصالي)، سيم اتصال به زمين، الکترود زمين، زمين، الکترود سيستم، شينه نول، نقطه صفر ترانس، سيم فاز اتصالي و نقطه اتصالي.
6 ـ اتصالي:
حالتي از مدار است که جريان در مسيري غيرعادي يا بدون اينکه پيش‌بيني شده باشد يا در نظر گرفته شود، جاري مي‌شود. اين جريان امکان دارد از نقص در عايق‌بندي يا از بستهاي به کار رفته بر روي عايق رساناها ناشي شود.
7 ـ جريان اتصال به زمين (جريان اتصال کوتاه)6 :
اضافه جرياني است که در نتيجه بروز اتصالي با امپدانسي قابل چشم‌پوشي بين هاديهاي با پتانسيلهاي مختلف در شرايط عادي کار برقرار شود.
8 ـ جريان نشتي زمين7 :
جريان جاري به زمين يا رساناهاي ديگري را که مدار الکتريکي آنها به زمين راه دارد، جريان نشتي زمين مي‌نامند. در صورت استفاده از خازن در مدارها، امکان دارد جريان مذکور داراي مقدار جزء خازني هم باشد.
9ـ سيم اتصال به زمين (سيم ارت)8 :
سيم حفاظتي را گويند که ترمينال اصلي ارت تأسيسات را به الکترود ارت يا ساير قسمتهاي اتصال به زمين وصل مي‌کند.
10ـ سيم خنثي (نول)9 :
سيمي متصل به نقطه خنثي در سيستم (صفر زمين) که قادر است انرژي الکتريکي را انتقال دهد.
11ـ هادي‌ حفاظتي (PE)10 :
در بعضي از اقدامات حفاظتي براي تأمين ايمني در برابر برق‌گرفتگي لازم است با استفاده از هادي حفاظتي قسمتهاي زير به همديگر وصل شوند:
ـ بدنه‌هاي هادي؛
ـ قسمتهاي هادي بيگانه؛
ـ ترمينال اصلي زمين؛
ـ الکترود زمين؛
ـ نقطه صفر ترانس (نقطه خنثي)؛
12ـ سيم غلافدار فلزي به منظور زمين کردن:
يک نوع سيستم سيم‌کشي است که در آن سرتاسر طول يک يا چند سيم عايق‌دار توسط نوار يا غلاف فلزي پوشانده شده و مانند هادي PEN  عمل مي‌کند.
13ـ سيم مشترک ارت ـ نول (PEN)11 :
سيمي را که به طور مشترک، هم کار سيم اتصال به زمين و هم کار سيم نول را انجام دهد، سيم PEN مي‌نامند.
14ـ قسمتهاي بي‌حفاظ (روباز) هادي:
قسمت بي حفاظ از تجهيزات را که قابل لمس بوده و حامل برق نيست، اما امکان برقدار شدن در شرايط اتصالي را دارد، قسمت بي‌حفاظ هادي مي‌نامند.
15ـ ترمينال اصلي اتصال به زمين (ارتينگ)12 :
ترمينال يا شينه‌اي را گويند که براي اتصال به سيمهاي محافظ تهيه شده و سيمهاي هم‌پتانسيل‌کننده و سيمهاي اتصال به زمين (ارت)، يا هر وسيله‌اي که به عنوان اتصال به زمين (ارتينگ) به کار مي‌رود، به آن وصل مي‌شوند.
16ـ قسمتهاي برقدار13 :
سيم يا قسمتهايي از رسانا را که براي استفاده‌هاي معمولي برقدار شده‌اند، قسمتهاي برقدار مي‌نامند.
سيم نول نيز شامل اين قسمتهاست، اما طبق قرارداد، سيم PEN (سيم مشترک ارت ـ نول) به عنوان قسمت برقدار محسوب نمي‌شود.
17ـ پتانسيل زمين (ارت)14 :
پتانسيل الکتريکي ايجاد شده نسبت به جرم موجود زمين يا نسبت به سطح زمين اطراف الکترود ارت را هنگامي که جريان الکتريکي از الکترود به زمين جاري شود، پتانسيل زمين مي‌نامند.
18ـ کراديان پتانسيل (در يک نقطه از زمين)15 :
اختلاف پتانسيل اندازه‌گيري شده بر واحد طول يک نقطه را در جهتي که پتانسيل بيشترين مقدار را داشته باشد، گراديان پتانسيل مي‌نامند.
19ـ دستگاههاي سيار (قابل حمل) 16 :
دستگاههاي الکتريکي را مي‌نامند که در حال حرکت کار مي‌کنند يا اينکه مي‌توانند به آساني از محلي به محل ديگر حرکت داده شوند. در حالي که به پست توزيع برق متصل هستند.
20ـ قسمتهايي که به طور همزمان با هم قابل دسترسي هستند17 :
سيمها يا قسمتهاي رسانا که به طور همزمان در موقعيتهاي مخصوصي قابل لمس هستند. اين قسمتها شامل بدنه‌هاي برقدار، قسمتهاي بدون حفاظ (روباز)، هاديهاي بيگانه، سيم ارت و الکترودهاي ارت هستند.
21ـ دستگاه پس ماند جريان (RCD) 18 :
دستگاه سوئيچينگ مکانيکي يا مجموعه‌اي از دستگاهها که در شرايط مشخصي سبب بازنگه‌داشتن اتصالات در مواقعي مي‌شوند که پس‌ماند جريان به مقدار معيني رسيده باشد.
22ـ هادي بيگانه:
قسمتي از رساناها را که احتمال ايجاد پتانسيل، به ويژه پتانسيل ارت در آنها وجود دارد و قسمتهاي شکل‌يافته‌اي از تجهيزات الکتريکي نيستند، هادي بيگانه مي‌نامند.
23ـ وسايل قطع و وصل و کنترل19 (قبل يا بعد از تابلو)
تجهيزاتي است که براي وصل يک مدار الکتريکي با هدف ذيل پيش‌بيني مي‌شود:
ـ حفاظت
ـ کنترل
ـ جدا کردن
ـ انجام عمليات قطع و وصل
24ـ تابلو20 (مجموعه‌اي از تجهيزات قطع و وصل و کنترل):
ترکيبي است از فيوزها، لوازم قطع و وصل و رله‌هاي کنترل که کليه اتصالات الکتريکي و مکانيکي بين آنها و نيز وسايل اندازه‌گيري مانند آمپرمتر يا ولتمتر را نيز شامل مي‌شود.
25ـ حصار 21 :
حفاظي است که از تماس مستقيم با ولتاژهاي خطرناک جلوگيري مي‌کند. مانند حصار ترانس پست برق فشار قوي.
26ـ باتري22 :
يک سيستم الکتروشيميايي است که قادر به ذخيره انرژي الکتريکي دريافتي به صورت شيميايي است و آن را از طريق تبديل، باز پس مي‌دهد.
27ـ کانال کابل23 :
محفظه يا پوششي است که بالاي زمين يا داخل آن قرار دارد و در بعضي موارد داراي تهويه است و ابعاد آن اجازه ورود افراد را به داخل آن نمي‌دهد، ولي امکان دسترسي به هاديها يا کابلها در تمامي طول آن امکان‌پذير است.
28 ـ سيني کابل24 :
تکيه‌گاه پايه داري براي کابل است که لبه‌هاي آن برگشته و بدون پوشش است و ممکن است داراي منافذ پرس شده باشد.
29ـ تونل کابل25 :
محفظه‌اي است به شکل راهرو و آدم‌رو، حامي سازه‌هاي نگهدار براي هاديها يا کابلها و مفصلها که دسترسي آزاد براي افراد در تمام طول آن ممکن باشد.
30ـ مدار (برقي دريک تأسيسات) 26 :
مجموعه‌اي از تجهيزات الکتريکي که از منبعي واحد تغذيه کنند و در برابر اضافه جريانها به کمک وسيله واحدي حفاظت شوند.
31ـ مدار توزيع (از يک تأسيسات)27 :
مداري است که يک تابلوي برق را تغذيه مي‌کند.
32ـ کليد خودکار28 :
وسيله مکانيکي قطع و وصل است که قادر است در شرايط عادي مدار جريانها را قطع يا وصل کند و در شرايط غيرعادي مانند اتصال کوتاه، جرياني را به مدت کوتاه از خود عبور دهد يا قطع کند.
33ـ جريان طراحي (يک مدار)29 :
شدت جرياني است که پيش‌بيني مي‌شود در حالت عادي از مدار عبور کند.
34ـ جريان مجاز حرارتي (يک هادي)30 :
حداکثر شدت جريان است که مي‌تواند به طور دايم و در شرايط معين از هادي عبور کند، بدون آنکه دماي دايمي آن از مقدار مشخص تجاوز کند.
35ـ اضافه جريان31 :
هر شدت جرياني که از مقدار اسمي تجاوز کند. در مورد هاديها مقدار اسمي برابر جريان مجاز حرارتي است.
36ـ جريان اضافه بار (يک مدار) 32 :
اضافه جريان در مداري است که خرابي الکتريکي ندارد.
37ـ شدت جريان عملياتي قراردادي (مربوط به يک وسيله حفاظتي)33 :
شدت جريان معيني است که سبب مي‌شود وسيله حفاظتي در مدت مشخصي که به آن زمان قراردادي گويند، عمل کند.
38 ـ تماس مستقيم34 :
تماس افراد يا احشام است با قسمتهاي برقدار، مانند تماس با سيم فاز يا تماس با سيم فاز و نول.
39ـ تماس غيرمستقيم35 :
تماس افراد يا احشام با قسمتهاي معيوب الکتريکي مانند تماس با کليد يا پريز معيوب يا بدنه فلزي برقدارشده که در حالت عادي برقرار نيستند.
40ـ ترمينال اصلي زمين (شينه ارت) 36 :
ترمينال يا شينه‌اي است که براي وصل هاديهاي حفاظتي که شامل هاديهاي همبندي براي هم ولتاژ کردن و هاديهاي مربوط به اتصال زمين عملياتي (در صورت وجود) به سيستم زمين است، پيش‌بيني مي‌شود.
41ـ تجهيزات الکتريکي37 :
شامل هر نوع مصالح و لوازم و وسايل و تجهيزاتي است که در توليد، تبديل، انتقال، توزيع يا مصرف انرژي الکتريکي مورداستفاده قرار مي‌گيرد، مانند ترانسفورماتورها، وسايل اندازه‌گيري، وسايل حفاظتي، تجهيزات سيستمهاي سيم‌کشي و وسايل مصرف‌کننده انرژي الکتريکي مانند لوازم خانگي و غيره.
42ـ تجهيزات مصرف‌کننده جريان38 :
تجهيزاتي است که براي تبديل انرژي الکتريکي به نوعي انرژي ديگر در نظر گرفته مي‌شود. مانند لامپها، بخاريهاي برق و دينامها.
43ـ فيوز39 :
وسيله‌اي است که به نحو مخصوصي طراحي و تناسب يافته و در صورتي که در يک مدار الکتريکي شدت جريان برق در مدت زمان معيني از مقدار کافي بيشتر شود از طريق ذوب يک يا چند المان، آن مدار را حفظ مي‌کند.
44ـ تأسيسات الکتريکي 40 :
مجموعه‌اي از تجهيزات الکتريکي مرتبط با هم است که هدف يا هدفهاي معيني را که داراي مشخصات هماهنگ هستند تأمين مي‌کنند.
45ـ سرويس ورودي تأسيسات الکتريکي 41 :
نقطه‌اي است که در آن انرژي الکتريکي به ساختمان ، کارگاه يا کارخانه تحويل مي‌شود.
46ـ عايق‌بندي 42 :
عايق‌بندي به قسمتهاي برقدار اعمال مي‌شود تا در برابر برق‌گرفتگي ايمني ايجاد کند.
47ـ عايق‌بندي کابل 43 :
مواد عايقي هستند که در ساختار کابل به کار مي‌رود و کار اصلي آنها مقاومت در برابر ولتاژ است.
48ـ مفصل44 :
وسيله‌اي است براي اتصال بين دو کابل که يک مدار مداوم را تشکيل مي‌دهد.
49ـ سپر (شيلدينگ کابل)45 :
لايه فلزي و زمين شده روي کابل است تا ميدان الکتريکي کابل را به داخل آن محدود يا کابل را در برابر تأثير عوامل الکتريکي خارج، حفاظت کند. (غلافهاي فلزي، زره‌ها و هاديهاي هم مرکز زمين شده ممکن است به عنوان سپر نيز بکار روند.)
50 ـ کليد قطع بار46 :
وسيله مکانيکي قطع و وصل است که قادر به وصل، عبور دادن و قطع جريان برق مدار در شرايط عادي است. شرايط عادي ممکن است شامل وضعيتي با اضافه بارهاي مشخص باشد و همين‌طور براي مدتي مشخص جريانهايي را در شرايط غيرعادي مدار، مانند اتصال کوتاه تحمل کند.
51 ـ ولتاژ تماس47 :
ولتاژي است که به هنگام بروز خرابي در عايق‌بندي بين قسمتهايي از هاديها، بدنه‌هاي هادي، قسمتهاي هادي بيگانه و غيره که به طور همزمان در دسترس هستند، ظاهر مي‌شود. (شکل1)
52 ـ ولتاژ تماس احتمالي 48 :
حداکثر ولتاژ تماس است که احتمال دارد در صورت بروز اتصال کوتاهي با امپدانس ناچيز، در تأسيسات الکتريکي ظاهر شود.
53 ـ ولتاژ گام
ولتاژي است که براثر برخورد هادي فاز با زمين ايجاد مي‌شود. اين برخورد ممکن است در اثر پارگي هاديهاي فاز برق فشار ضعيف يا فشار قوي بوجود آمده و يا اينکه در اثر از بين رفتن عايقبندي سيم‌ها يا کابلهاي برقدار و نشت جريان برق به زمين حادث مي‌شود. (شکل1).
54 ـ اضافه ولتاژ صاعقه 49 :
اضافه ولتاژگذرايي در نقطه‌اي از سيستم است که به علت اصابت صاعقه‌اي با مشخصات معين ظاهر مي‌شود.
55 ـ سيستم سيم‌کشي 50 :
مجموعه‌اي است متشکل از کابل و سيم يا کابلها و سيمها و يا شينه‌کشي و همچنين قسمتهايي که آنها را نگهداري مي‌کند (لوله‌هاي پوليکاي توي‌کار، روي کار، داکت‌ها، سيني‌ها و کانالها).
(شکل)

فصل دوم ـ مفاهيم بنيادين سيستم اتصال به زمين

ماده1ـ اتصال به زمين از دو نظر مهم است:
1ـ حفظ سلامت و ايمني افرادي که از سيستم برق استفاده مي‌کنند.
2ـ حفظ سلامت سيستم، صرفنظر از مسايل مربوط به ايمني.
ماده2ـ اتصال به زمين از نظر انجام کار صحيح و سالم سيستم، دو هدف را دنبال مي‌کند:
1ـ ايجاد شرايطي که در آن، سيستم از نظر فني درست عمل کند.
اين هدف با برقراري مسيري از طريق زمين به منبع تغذيه و اتصال به زمين با استفاده از رله‌هاي حساس به دست مي‌آيد.
2ـ ايجاد شرايطي که در آن عايق‌بندي سيستم سالم مي‌ماند.
در ساده‌ترين تحليل ممکن، يک سيستم از رساناها و عايقها تشکيل مي‌شود، رساناها بايد تا جايي که ممکن است جلوي عبور جريان برق از مسيرهاي ناخواسته را بگيرند. به عبارت ديگر، عبور جريان برق بايد در مسير دلخواه برقرار شود و در ساير جهات از آن جلوگيري به عمل آيد. عايقها حساس‌تر از هاديها هستند و علاوه بر دماي زيادي که سبب انهدام عايق مي‌شود، بالا رفتن بيش از حد ولتاژ و اثر آن به مدت طولاني، مخصوصاً در دماي بالا، عايق را زودتر از بين برده و سبب بروز خرابي در سيستم مي‌شود.
به طور خلاصه، صرفنظر از اثر دما در تحليل اوليه، عمر عايق‌بندي بستگي به شدت ميدان و مدت زمان برقراري آن دارد. اگر شدت ميدان کمي از مقدار مجاز آن بيشتر باشد، ممکن است پس از چند سال سبب خرابي عايق‌بندي شود و اگر اين مقدار چند برابر مقدارمجاز باشد، در ظرف چند دقيقه يا ثانيه سبب از بين رفتن عايق‌بندي در ضعيف‌ترين نقطه سيستم مي‌گردد. در شکل (2) منحني تغييرات ايستادگي عايق‌بندي يک کابل با توجه به تنش ميدان الکتريکي و مدت زمان برقراري آن نشان داده شده است.
(نمودار)
مشاهده مي‌شود که تغييرات شدت ميدان نسبت به زمان به گونه‌اي است که شدت ميدان با خط افقط مجانب است و اين مقداري است که در مدتي طولاني، عايق‌بندي در آن شدت ميدان را نشان خواهد داد. قابل ذکر است که در دماهاي مختلف محل خط مجانب تغيير خواهدکرد.
ماده3ـ تغييرات ولتاژ در سيستمي که به زمين وصل نيست:
در اين بخش به بررسي اثر ولتاژها در حالت واقعي مي‌پردازيم. شکل (3) وضعيت ولتاژها را در صورت وصل نبودن يک نقطه از سيستم به زمين نشان مي‌دهد:
ولتاژ نقطه خنثي (N) نسبت به زمين در صورت سالم بودن سيستم، به علت وجود خازنهاي طبيعي بين فازهاي سيستم و زمين، برابر صفر است و در اين هنگام ولتاژهاي موجود هيچ تنش اضافي را روي عايق‌بندي هادي خنثي و هاديهاي فازها در سرتاسر سيستم، به وجود نخواهدآورد.
U N-E = 0
V 230 U L1-E = U0 =
V 230 U L2-E = U0 =
V 230 U L3-E = U0 =
اما اگر به سبب بروز سانحه‌اي در سيستم، يکي از فازها (L1) به زمين وصل شود، وضعيت ولتاژهاي سيستم به صورت ذيل خواهدبود:
ولتاژ نقطه خنثي (N) نسبت به زمين در سيستمي که يک فاز آن به زمين وصل شده است، ديگر برابر صفر نبوده و برابر U0 خواهدبود. در اين هنگام ولتاژهاي موجود تنشي را روي عايق‌بندي هادي خنثي و هاديهاي فازها در سرتاسر سيستم به وجود خواهند آورد:
V 230 U N-E = U0 =
0 U L1-E = U =
V 400 U L2-E = U0 =
V 400 U L3-E = U0 =
(اشکال)
همچنين مقدار ولتاژ ممکن است در زماني طولاني عايقي را که براي آن پيش‌بيني نشده است، از بين ببرد.
از طرف ديگر، قبل از اينکه عايق‌بندي در اثر بالا رفتن ولتاژها خراب شود، ممکن است باعث جرقه زدن بين نقاطي از سيستم شود که ولتاژ آنها نسبت به هم بيشتر از دوام عايق آنهاست.
ماده4ـ انواع سيستمهاي توزيع فشار ضعيف:
1ـ سيستمهاي سه فاز با هادي خنثي؛
2ـ سيستمهاي تک فاز منشعب از سه فاز با هادي خنثي؛
دو سيستم مذکور در ايران معمول است، اما انواع ديگري سيستمهاي توزيع وجود دارند که در شکل (4) نمونه‌هايي از آنها مشاهده مي‌کنيد.
(شکل)
ماده5 ـ شناسايي هاديها در سيستمهاي جريان متناوب:
(2ـ3ـ1) براي مشخص کردن هادي فاز از حرف L (اولين حرف کلمه Live ) استفاده مي‌شود.
(2ـ3ـ2) براي مشخص کردن هادي خنثي از حرف N (اولين حرف کلمه Neutral ) استفاده مي‌شود.
(2ـ3ـ3) براي مشخص کردن هادي حفاظتي از حرف PE (اولين حرف کلمات Protective Earthing ) استفاده مي‌شود.
(2ـ3ـ4) براي مشخص کردن هادي مشترک حفاظتي/خنثي از حروف PEN (اولين حروف کلمات Protective Earthing + Neutral ) استفاده مي‌شود.
بنابراين، سيستمهاي تک فاز به قرار ذيل خواهند بود:
الف) سيستمهاي دو سيمه      L1 +  PEN  ;  L1 +  L2  ;  L1 + N
ب) سيستم سه سيمه                                             L1 + N + PE
سيستمهاي سه فاز به صورت ذيل خواهند بود:
الف) سيستم سه سيمه                                           L1 + L2 + L3
ب) سيستمهاي چهار سيمه    ( PEN  يا  PE  يا  N ) L1 + L2 + L3 +
ج) سيستمهاي پنج سيمه                       L1 + L2 + L3 + N + PE

فصل سوم ـ سيستمهاي اتصال به زمين

ماده6 ـ انواع مختلف اتصال به زمين:
در انواع مختلف سيستمهاي الکتريکي، وصل قسمتهايي از سيستم و بدنه‌هاي هادي لوازم الکتريکي به جرم کلي زمين از دو ديدگاه مورد توجه است:
الف) اتصال به زمين عملياتي يا سيستم
در اين روش وصل نقطه خنثاي سيستم به زمين باعث قطع مدارهاي معيوب احتمالي مي‌شود و در نتيجه عايق‌بندي سيستم حفظ شده، صحت کار لوازم و دستگاههاي الکتريکي تأمين و اضافه ولتاژها محدود مي‌گردد و از اين طريق به کار درست لوازم و مدارها کمک مي‌شود.
ب) اتصال به زمين حفاظتي
در اين روش بدنه‌هاي هادي به خنثي و زمين وصل مي‌شود تا در مواقع اتصالي مدار معيوب را به سرعت قطع کند و بدين ترتيب ايمني افرادي که بنا به وظيفه شغلي در تماس با تجهيزات سيستمهاي الکتريکي هستند و همچنين ساير افراد جامعه که مصرف‌کننده نهايي انرژي هستند، تأمين شود و خطر آتش‌سوزي نيز محدود گردد.
ماده7ـ طبقه‌بندي سيستمهاي اتصال به زمين فشار ضعيف:
انواع سيستمهاي اتصال به زمين فشار ضعيف عبارتند از:
1ـ TN شامل TN-C ، TN-S و TN-C-S
2ـ TT
3ـ IT
ماده8 ـ نامگذاري سيستمهاي الکتريکي مذکور به صورت ذيل است:
الف) از دو حرف اصلي شناسايي، حروف اول سمت چپ رابطه سيستم با زمين را مشخص مي‌کند.
حرف اول از سمت چپ T (برگرفته از کلمه Terra  (لاتين) به معناي زمين):
بدين معناسب که يک نقطه از سيستم به زمين وصل است.
حرف اول از سمت چپ I (برگرفته از کلمه Isolated) :
نشان مي‌دهد که سيستم از زمين مجزاست يا با مقاومتي بزرگ به آن وصل است.
ب) از دو حرف اصلي شناسايي، حرف دوم از سمت چپ رابطه بدنه‌هاي هادي تجهيزات با زمين را مشخص مي‌کند:
حرف دوم از سمت چپ N : نمايانگر آن است که بدنه‌هاي هادي به هادي خنثاي زمين شده، وصل هستند.
حرف دوم از سمت چپ T : مشخص مي‌کند که بدنه‌هاي هادي، مستقل از زمين سيستم، به زمين وصل هستند.
ج) حروف کمکي نشان‌دهنده زير سيستمها هستند ( C و S )
حرف سوم از سمت چپ S : بدنه‌هاي هادي از طريق يک هادي حفاظتي مخصوص (PE) در مبدأ به نقطه خنثاي سيستم وصل مي‌شود. (سيستم TN-S ).
حرف سوم از سمت چپ C : بدنه‌هاي هادي از طريق يک هادي حفاظتي مشترک مخصوص و خنثي (PEN) به زمين وصل مي‌شود. (سيستم TN-C ).
ماده9ـ سيستم TN :
در اين سيستم منبع انرژي (ترانس پست يا ژنراتور برق) در يک يا چند نقطه ارت‌شده و قسمتهاي هادي در دستر و قسمتهاي هادي بيگانه تأسيسات تنها از طريق سيمهاي ارت به نقطه يا نقاط ارت شده منبع متصل مي‌شوند. به عبارت ديگر مسيري رسانا براي عبور جريانهاي اتصال به زمين تأسيسات به نقطه يا نقاط ارت شده منبع وجود دارد.
اين سيستم به چند دسته تقسيم مي‌شود:
الف) سيستم TN – C : (شکل 5 ـ الف):
در اين سيستم، سيم ارت و نول مشترک هستند. به عبارت ديگر سيم نول که از شينه نول تابلوي اصلي به مصرف‌کننده‌ها برده مي‌شود، هم به عنوان نول مورد استفاده قرار مي‌گيرد و هم به عنوان سيم ارت يعني يک انشعاب از سيم نول به بدنه هادي دستگاههاي مصرف‌کننده به عنوان سيم ارت وصل مي‌شود. کابلهاي هم مرکز ارت شده يا کابلهاي غلافدار فلزي ارت شده که مسير برگشتي براي عبور جريان اتصال به زمين را فراهم مي‌آورند، نمونه‌هايي از اين سيستم هستند.
(شکل)
ب) سيستم TN-S : (شکل 5 ـ ب):
در اين سيستم، سيمهاي نول و ارت از يکديگر جدا هستند. يعني در محل تابلوي اصلي برق علاوه برشينه نول، شينه ديگري به نام شينه ارت وجود دارد که سيم ارت اصلي از الکترودهاي زمين به آن وصول شده و از آنجا به موازات سيمهاي نول و فازها (به صورت پنج سيمه) تا دستگاههاي مصرف‌کننده برده شده و به بدنه هادي آنها متصل مي‌شود.
(شکل)
ج) سيستم TN-C-S (شکل (5 ـ ج)):
تنها در بخشي از اين سيستم (معمولاً در ابتدا)، سيم نول و ارت با يکديگر مشترک هستند و از آن نقطه به بعد، سيم پنجمي از نول منشعب شده و جداگانه به بدنه دستگاههاي مصرف‌کننده اتصال داده مي‌شود.
(شکل)
ماده10ـ سيستم TT  (شکل (6)):
در اين سيستم منبع انرژي (ترانس پست يا ژنراتور برق) در يک يا چند نقطه ارت‌شده و قسمتهاي هادي در دسترس و هادي بيگانه تأسيسات به الکترود ارت محلي يا الکترودهايي که نقطه نظر الکتريکي مستقل از ارتهاي منبع سيستم هستند، متصل مي‌شوند. يعني اتصال به زمين حفاظتي هيچگونه ارتباطي با اتصال به سيستم ندارد.
(شکل)
ماده11ـ سيستم IT (شکل (7)):
در اين سيستم منبع انرژي (ترانس پست يا ژنراتور برق) يا به طور کلي ارت نشده، يا از طريق يک امپدانس بزرگ ارت مي‌شود و قسمتهاي هادي در دسترس تأسيسات نيز به الکترود ارتي که از نظر الکتريکي مستقل است، وصل مي‌شوند. در اين سيستم نيز اتصال به زمين حفاظتي و اتصال سيستم با يکديگر ارتباط ندارند.
استفاده از اين سيستم براي شبکه‌هاي عمومي توزيع برق ممنوع است.
(شکل)
ماده12ـ از انواع سيستمهاي مذکور تنها استفاده از سيستم اتصال به زمين نوع TN در کارخانه‌ها و کارگاهها الزامي است. مگر آنکه نوع کارخانه يا کارگاه، استفاده از سيستمهاي TT  و  IT را ايجاب کند که در اين صورت لازم است با ذکر دلايل، اجازه مخصوص براي استفاده از اين سيستمها گرفته شود.
ماده13ـ هادي خنثي (N) و هادي حفاظتي (PE) بايد از همديگر مجزا باشند و فقط در يک نقطه (نقطه مبدأ) به يکديگر وصل شوند نبايد از محل جداشدن هاديهاي خنثي وحفاظتي آنها را در نقطه ديگري به يکديگر وصل کرد. علت اين امر آن است که در صورت اتصال مکرر سيم نول و ارت به يکديگر، حلقه ايجاد مي‌شود که جريان چرخشي ناشي از آن در سيستمهاي مخابراتي و الکترونيکي پارازيت يا نويز ايجاد مي‌کند.
در سيستم قدرت خالي بودن ظرفيت جريان سيم ارت مهم است. در صورت پر بودن ظرفيت (ايجادLOOP ) سيم ارت وظيفه خود را در موقع لزوم به درستي انجام نخواهد‌داد.